Frans Timmermans: Zo denkt kandidaat-lijsttrekker GroenLinks/PvdA over geopolitiek

Frans Timmermans oogt fit en ontspannen als hij op een mooie zomerdag de deur van zijn werkkamer in het Brusselse Berlaymont-gebouw opent en opgewekt zijn bezoek begroet.

Het is nog geen week na zaterdag 24 juni, toen Rusland even op een burgeroorlog leek af te stevenen. Een dag voor het vraaggesprek ging de milieucommissie van het Europees Parlement net niet akkoord met Timmermans’ natuurherstelwet. Daags na het interview wacht de vicevoorzitter van de Europese Commissie die is belast met de Green Deal een uitputtende reis naar China. Toch neemt Timmermans uitgebreid de tijd om te reflecteren over hét thema sinds de Russische inval in Oekraïne op 24 februari 2022: geopolitiek en de plaats van de Europese Unie op het wereldtoneel.

Aanleiding om juist met Timmermans over geopolitiek te spreken, is de HJ Schoo-lezing die hij als PvdA-minister van Buitenlandse Zaken hield in september 2014 met als titel De oostgrens van Europa. Daarin voorspelde hij een aantal ontwikkelingen, waarvan kan worden vastgesteld dat ze de laatste anderhalf jaar allemaal zijn uitgekomen.

Timmermans waarschuwde in 2014 voor Vladimir Poetins destructieve aard en zijn neiging tot landjepik én voor het gevaar van energie-afhankelijkheid. Hij wees op de noodzaak van een Europees energiebeleid, riep op om de militaire capaciteiten van de NAVO op een hoger niveau te brengen, en sprak over zones van instabiliteit rondom én binnen Europa.

Met zijn visionaire lezing als inspiratie, legt EW Timmermans negen jaar later een aantal stellingen voor.

EW Ook na Poetin blijft Rusland een krankzinnig onvoorspelbaar land.

Frans Timmermans: ‘Zeker. We moeten ons erop voorbereiden dat we minstens een generatie lang met een veiligheidsprobleem aan onze grenzen zitten. Maar het is verkeerd om het allemaal aan Poetin te koppelen. Het probleem zit dieper. Het is een feit dat Rusland vanaf de omwenteling in 1991 heeft getreurd om het verlies van het rijk. Herstel van het rijk wordt gezien als iets rechtvaardigs. Dat zit in het Russische systeem. Dat is niet iets wat Poetin heeft verzonnen.

‘De missie van Rusland is altijd geweest: koloniseren. Maar wij zagen dat niet als kolonisatie omdat het over land gebeurde. Van dat koloniale rijk heeft ook Boris Jeltsin geen afstand genomen. Michail Gorbatsjovs idee was het rijk nieuwe kracht geven, niet het rijk ontmantelen. Dus het is niet zo dat Poetin ineens dacht: ik wil weer een rijk. Het is consistent. En daarom was die voorspelling van mij niet zo bijzonder. Ze zullen altijd het rijk willen herstellen.

‘Ik weet nog goed dat ik in Moskou op de ambassade werkte na de gebeurtenissen van augustus 1991. Ik reisde door het land en kwam terug met de conclusie dat de Sovjet-Unie uiteenviel. Mijn bazen op de ambassade, die het goed met mij voorhadden, zeiden: schrijf dat niet aan Den Haag. Dat is het einde van je carrière.

‘Als je dingen buiten de orde plaatst, omdat ze je niet uitkomen of omdat je ze niet kunt voorstellen, ben je niet goed voorbereid. Dat ging op voor Den Haag. Voor heel Europa. En ook voor de Verenigde Staten. Het enige wat we wilden, was chaos in Rusland voorkomen.