Waar komt de opmars van de partijloze burgemeesters vandaan?

Kan dat wel, een burgemeester die geen lid is van een landelijke politieke partij? Dat kan zeker. Sterker: de partijloze burgemeester is aan een bescheiden opmars bezig. Geen revolutie, wel een kentering, zeggen kenners.

In 2003 trad een van de eersten aan, Gerard Rabelink in Maasbree. Intussen hebben ruim 30 van de 342 gemeenten een burgemeester die geen lid is van een politieke partij. Van Alkmaar tot Waalwijk, van Papendrecht tot Zeewolde en Almere, waar Hein van der Loo (51) aantreedt. Hij zegde zijn lidmaatschap van het CDA in 2021 op als burgemeester van Zwijndrecht, omdat hij vindt dat het burgemeesterschap het best kan worden bekleed door iemand die politiek onafhankelijk is.

In 2019 werd partijloos radioman Sjors Fröhlich benoemd in Vijfheerenlanden. Waalwijk kreeg voormalig zorgbestuurder Sascha Ausems en Alkmaar oud-korpschef Anja Schouten. Allemaal partijloos en met een gevarieerdere achtergrond dan de gebruikelijke wethouder of raadslid van een landelijke partij.

Maastricht had als eerste grote gemeente een partijloze burgemeester

Maastricht was in 2015 met het aantreden van Annemarie Penn-te Strake de eerste grote gemeente met een partijloze burgemeester. De jurist had nooit een partij gevonden waar ze zich echt thuisvoelde. Bij de overgrote meerderheid van de burgemeesters is dat geen probleem. VVD, CDA en PvdA leveren nog altijd het grootste aantal burgemeesters. Maar met ruim dertig onafhankelijken is de trend gezet. Eén die parallel loopt met de opkomst van lokale partijen in gemeenten. Bijna 30 procent van de raadsleden is lid van een lokale politieke partij.

De politieke kleur van burgemeesters werd de afgelopen jaren al minder zichtbaar. In de media wordt lang niet altijd gemeld dat de Haagse burgemeester Jan van Zanen VVD-lid is. Als hij of zijn Rotterdamse collega Ahmed Aboutaleb (die eerder PvdA-staatssecretaris was) naar buiten treden, doet hun partijpolitieke afkomst er nauwelijks toe.

Burgemeester Wouter Kolff (VVD) van Dor­drecht zei eens trots te zijn als hem wordt gevraagd naar zijn politieke achtergrond. Blijkbaar komt hij onafhankelijk over. Een partijloze burgemeester heeft daarover geen kopzorgen en staat sowieso boven de partijen. Een eis die sinds jaar en dag geldt in het burgemeestersambt. Sommigen gaan gebukt onder hun partijlidmaatschap. Burgemeester Eduard van Zuijlen van Enkhuizen werd als burgemeester vaak aangesproken op het feit dat hij lid was van GroenLinks en meldde zich af als lid.

‘Een ‘lokalo’ als burgemeester? Kansloos. Nou, niet dus’