Dit valt er te kiezen bij de waterschapsverkiezingen

1. Waarom kan ik stemmen voor het waterschap?

Het is het oudste democratische orgaan van Nederland. Het eerste waterschap dat ontstond, is Rijnland. In 1255 werd het beschreven in een document van graaf Willem II van Holland. Toen was het nog een overlegorgaan van belanghebbenden bij de waterwerken. Volgens de overlevering komt daar de politieke poldercultuur vandaan.

Door de eeuwen heen kregen burgers steeds meer inspraak. Pas sinds 1995 kunnen ze direct stemmen op kandidaten voor het algemeen bestuur van het waterschap, een soort parlement of gemeenteraad. Acht jaar geleden waren de verkiezingen voor het eerst gelijktijdig met die voor de Provinciale Staten. Zo’n 14 miljoen mensen kunnen stemmen – meer dan bij andere verkiezingen. Dat komt bijvoorbeeld doordat het bezit van de Nederlandse nationaliteit bij deze verkiezingen geen vereiste is om te mogen stemmen.

Er zijn 21 waterschappen (zie ‘Nederland ingedeeld’). In de jaren vijftig waren dat er maar liefst 2.647. De indeling is gebaseerd op hoe het water loopt. In Amsterdam en Rotterdam zijn drie waterschappen actief.

2. Wat doen ze?

Zorgen voor schoon water en droge voeten, zo valt in menig verkiezingsspotje te beluisteren. Koepelorganisatie Unie van Waterschappen spreekt van ‘waterveiligheid, waterkwaliteit en waterkwantiteit’. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek beheren de waterschappen bijna 18.000 kilometer aan waterkeringen en 225.000 kilometer waterlopen. Verder zuiveren ze 2 miljard kubieke meter afvalwater in 327 zuiveringsinstallaties. Ook bestrijden ze muskusratten en bevers die dijken beschadigen. Er werken meer dan 14.000 mensen.

3. Ik ken ze niet.

Vier op de vijf Nederlanders weten de naam van hun waterschap niet (zie ‘Geen affiniteit’). Toch was de verkiezingsopkomst in 2019 51,3 procent.

4. Wat kies ik eigenlijk?

De volksvertegenwoordiging in het waterschap, het algemeen bestuur genoemd. Het aantal zetels in dat bestuur verschilt en ligt tussen achttien en dertig. In alle gevallen zijn er vier ‘geborgde’ zetels: twee voor de boeren in het gebied en twee voor de daar actieve natuurbeheerders.

Boeren en natuurbeheerders hebben die zetels gekregen vanuit het idee dat zij over specifieke kennis beschikken die belangrijk is voor het waterbeheer en vaak veel grond bezitten. Tot deze verkiezingen hadden ook bedrijven twee ‘geborgde’ zetels, want zij betalen veel waterschapsbelasting. Die zetels zijn afgeschaft.