Een kleinere overheid? Er is juist een explosie van ambtenaren

Afgelopen week toog een ‘communicatiemedewerker inclusie’ aan het werk in Den Haag. Het is een typisch hedendaagse functie die voortkomt uit de wens van de overheid om ‘een inclusieve organisatie met divers samengestelde teams’ te worden.

En dus zijn er ambtenaren die ervoor moeten zorgen dat mensen ongeacht achtergrond, leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, godsdienst, seksuele geaardheid en ongeacht ziekte of beperking bij de overheid aan de slag kunnen. Een overheid waarin iedereen een kans krijgt, komt blijkbaar niet zonder ‘inclusie-ambtenaren’ tot stand.

Ambtelijke dienst is de afgelopen jaren geëxplodeerd

Het is maar een golfje extra ambtenaren in Den Haag, en kan nooit alleen de reden zijn dat de ambtelijke dienst van de overheid de afgelopen jaren explodeerde.

In 2017 telde de Rijksoverheid nog 110.649 volledige banen, in 2021 131.132: een toename van bijna 20 procent. Het aantal managers stijgt navenant. De Algemene Bestuursdienst – managers op het niveau van directeuren en hoger – groeide sinds 2018 van 1.302 naar 1.771.

Alleen al in 2021 kwamen er 5.687 Rijksambtenaren bij. Volgens de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk 2021 zou die stijging onder meer het gevolg zijn van extra personeel wegens corona bij het RIVM, bij de RVO onder meer in verband met de Groningse aardbevingen en bij de dienst Toeslagen voor de afhandeling van de Toeslagen­affaire. Of hiervoor bijna zesduizend ambtenaren extra nodig waren, is zeer de vraag. Los daarvan steeg ook de inhuur van externe krachten fors. Acht van de twaalf ministeries huurden meer consultants, uitzendkrachten en zzp’ers in dan de eigen norm toestond.

Alarmerende stijging van de uitgaven

In 2021 bedroegen de uitgaven aan externe inhuur 2,3 miljard euro. Dat is 13,4 procent van de totale personele uitgaven. Of dit alarmerend is? Het Rijk vindt blijkbaar van niet. Het is normaal om ‘vanuit doelmatigheidsoverwegingen – vanwege fluctuerende opdrachtportefeuilles – van een flexibele schil gebruik te maken’, staat in de jaarrapportage.

Vooral ICT-expertise wordt veelvuldig ingehuurd. Door krapte op de arbeidsmarkt zou het lastig zijn zulke specialisten in vaste dienst te krijgen. Het wemelt bij het Rijk van interim-managers, organisatie-adviseurs, beleids- en communicatieadviseurs, externe juristen en zelfs adviseurs die adviseren bij de externe inhuur. In het vierde kwartaal van 2021 stond de teller op 6.406 flexibele krachten. Een stijging van 2,1 procent ten opzichte van het vierde kwartaal van 2020.

De inhuur zou volgens een aangenomen Kamermotie van toenmalig SP-leider Emile Roemer niet meer dan 10 procent van de totale loonsom mogen zijn, maar is intussen ruim 13 procent. Een overschrijding van 30 procent.