Hoe affaire-Arib de affaire-Bergkamp werd

Niemand wilde zijn vingers branden aan de affaire-Arib. En ook niet aan het vervolg, de affaire-Bergkamp. Hoe kon deze kwestie zo ontsporen en wie is eigenlijk de baas in de Tweede Kamer, de voorzitter of de ambtenaren? Eric Vrijsen analyseert.

Op 28 september besloot het presidium van de Tweede Kamer om een onderzoek in te stellen naar het gedrag van oud-voorzitter Khadija Arib (PvdA). Haar opvolger Vera Bergkamp (D66) had zes weken de tijd om dat in goede banen te leiden, maar dat is formidabel mislukt. Alles ging mis en in plaats van de affaire-Arib, raast nu de affaire-Bergkamp door Den Haag. Het aanzien van de Kamervoorzitter is zwaar en waarschijnlijk onherstelbaar beschadigd.

Wat heeft Arib misdaan? Ze was van 2016 tot 2021 een populaire parlementsvoorzitter van wie op het Binnenhof al jarenlang bekend was dat ze bazig kon zijn tegenover haar medewerkers. Daar werd over geklaagd en onder de ambtelijke medewerkers was veel verloop. Maar ja, het is heet in de politieke keuken en dat weet je als je er gaat werken. Kennelijk waren de klachten niet zo reëel dat Arib er keihard op werd aangesproken. Er werd een fluistercampagne tegen haar gevoerd en de nieuwbouw- en verhuisplannen van de Kamer zorgden voor haat en nijd.

Het viel Arib niet mee om als ‘gewoon’ Kamerlid door te gaan

Arib kwam overal mee weg. Maar in april vorig jaar – toen een via de verkiezingen ververste Tweede Kamer opnieuw een voorzitter moest aanwijzen – werd ze gedumpt. Bergkamp kreeg 74 Kamerleden achter zich, Arib 38 en Martin Bosma (PVV) 27. Die uitslag kwam kort na de rel over de ‘functie elders’-aantekeningen over het dwarse Kamerlid Pieter Omtzigt. De leiders Mark Rutte (VVD) en Sigrid Kaag (D66) moesten hun ruzie bijleggen. Ze sloten een deal om Bergkamp Kamervoorzitter te maken.

Arib – een van de langstzittende Kamerleden (sinds 1998) – moest verder op een gewone Kamerzetel. Dat viel haar niet mee, al maakte ze in de wandelgangen een vrolijke indruk. Afgelopen juli werd ze echter verkozen tot voorzitter van de parlementaire enquêtecommissie die het beleid tijdens de coronacrisis onder de loep gaat nemen. Na die promotie begon het in de spelonken van het Kamergebouw weer te rommelen.

Bergkamp werd pootje gelicht door NRC in te lichten

Anonieme brieven, verslagen van vertrouwenspersonen en besprekingen in het presidium volgden. Er werd advies ingewonnen bij de landsadvocaat. Het presidium besloot tot een onderzoek. Iemand wilde Arib meteen voor voldongen feiten plaatsen en voordat Bergkamp haar voorgangster op de hoogte kon stellen, stond het nieuws al in de NRC. Arib moest op de grill.

In het presidium had ze jarenlang kunnen rekenen op partijgenoot Attje Kuiken. Die zal heus wel geweten hebben dat Arib ijzig en onredelijk kon zijn, maar ‘grensoverschrijdend gedrag’ en ‘een schrikbewind’ zoals dat later in de ambtelijke mails ging heten? Kuiken was inmiddels PvdA-fractieleider geworden. De PvdA’er in het presidium was Henk Nijboer. Hij kon een onderzoek tegen partijgenoot Arib billijken.