‘Kabinet met zichzelf in de knoop’: de reacties op de Troonrede

Ondanks de extra’s voor de burgers waren de reacties op de Troonrede fel. De ‘rampenkoers gaat door’, ‘de onrust resoneerde’ in de Troonrede en ‘wantrouwen heerst bij miljoenen mensen’, klinkt het bij politieke partijen over de Troonrede.

1. Wat besprak de Koning in de Troonrede?

Een paar cruciale thema’s stonden centraal in de Troonrede van koning Willem-Alexander. Hij sprak de Troonrede voor het eerst uit in aanwezigheid van kroonprinses Amalia. De Koning begon met het onstuimige jaar 2022: ‘We leven in een tijd van tegenstrijdigheden en onzekerheid. Het is tegenstrijdig dat bestaanszekerheden onder druk staan en armoede toeneemt in een periode van economische groei en lage werkloosheid.’

Het geslonken vertrouwen in de politiek noemde de Koning ‘zorgwekkend’. De afhandeling van de aardbevingsschade in Groningen en de Toeslagenaffaire noemde hij ‘pijnlijk en beschamend’.

Toch moest de Troonrede de burger ook opbeuren. Daarvoor greep de Koning terug naar woorden van zijn grootmoeder. ‘Nederland moet niet alleen drijvende blijven op de wilde golven van het wereldgebeuren. Het moet zelf zijn koers bepalen,’ zo sprak koningin Juliana bij haar inhuldiging in 1948.

De Koning benoemde een van de recente maatregelen om burgers te steunen in de energiecrisis: het afgelopen nacht in allerijl gesloten politieke akkoord over een prijsplafond voor energie. Details van dat nieuwe kabinetsplan ontbreken nog, maar de bedoeling is dat burgers tot een bepaalde grens een lagere prijs betalen dan de huidige, torenhoge marktprijs.

Ook zorgen over de democratie kwamen aan bod. ‘Tegenstrijdig is het dat mensen zich in ons vrije land onvrij voelen om hun mening te geven uit angst voor harde reacties of zelfs bedreigingen,’ sprak de Koning. Het aanpakken van criminaliteit is een topprioriteit. ‘Nationaal en internationaal moet het verdienmodel van de georganiseerde misdaad worden verstoord.’

Over de stikstofcrisis herhaalde de Koning dat het streven van het kabinet is de uitstoot te halveren. Komend jaar moet er ‘voldoende tijd’ worden genomen om de plannen uit te werken. De krapte op de woningmarkt werd nijpend genoemd. ‘Het kabinet trekt de regie over de volkshuisvesting en ruimtelijke ordening weer naar zich toe.’

Klimaatverandering en de energietransitie zijn volgens de Koning nog belangrijker geworden door de ‘brute agressie van Rusland tegen Oekraïne’. Met de invasie in Oekraïne is de Nederlandse vrijheid aangevallen, zei de Koning.

2. Hoe reageren de coalitiepartijen op de Troonrede?

Premier Mark Rutte (VVD) plaatste op Twitter een filmpje met zijn reactie op de Troonrede die hij zelf heeft geschreven. Daarin benadrukt de premier dat veel van de financiële zorgen bij burgers komen door de oorlog van Rusland tegen Oekraïne. Volgens Rutte worden flinke bedragen uitgetrokken, maar zullen veel burgers daar pas volgend jaar wat van merken.

Zijn partijgenoot Sophie Hermans sprak na afloop met de NOS. De VVD-fractievoorzitter vindt niet dat er dit jaar niets is gedaan om de energiecrisis en de financiële problemen van huishoudens aan te pakken. Ze erkende wel dat de huidige steunpakketten even op zich hebben laten wachten. Hermans hoopt dat de huidige voorstellen ook de middeninkomens genoeg steun bieden.

D66-fractieleider Jan Paternotte zei dat ‘dit het grootste koopkrachtpakket is dat ooit op Prinsjesdag is gepresenteerd’. Of dat genoeg is voor burgers om weer vertrouwen in de politiek terug te krijgen, wist hij niet. Volgens de D66’er moeten mensen er eerst wat van merken, pas dan verwacht hij dat het vertrouwen terugkeert. Paternotte zegt dat er vanaf januari heel veel steun komt voor burgers. Hij benadrukt dat hij Oekraïne in zijn strijd tegen Rusland wil blijven steunen, maar dat wij er zelf niet aan onderdoor moeten gaan.

Op Twitter sprak CDA-fractieleider Pieter Heerma lovend over het appel dat de Koning deed op de veerkracht van de maatschappij. ‘We moeten nu samen doen wat nodig is om deze crisis met elkaar door te komen.’

ChristenUnie-fractievoorzitter Gert-Jan Segers ziet Prinsjesdag dit jaar als vanouds als het feest van de democratie. Voor het eerst in drie jaar waren er geen coronabeperkingen. Segers vindt dat de overheid door de grote financiële zorgen er nu ‘meer dan ooit’ voor kwetsbare mensen moet zijn. Of het genoeg is, is de grote vraag, zei Segers tegen de NOS. ‘Anders moet er meer gebeuren.’

3. Wat is de reactie van de oppositie op rechts?

‘Zelden zo’n groot verschil gevoeld, gezien en beleefd tussen de sfeer binnen en buiten,’ zei Pieter Omtzigt over zijn wandeltocht naar de Koninklijke Schouwburg in Den Haag. ‘Dat komt overeen met wat mensen me al weken schrijven, mailen en vertellen: angst over een onzeker bestaan.’

Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging vraagt zich af waarom het kabinet zo laat handelt. Zij geeft aan dat Nederlanders er ‘al maanden’ op achteruitgaan, maar dat een stevige aanpak uitblijft.

Ook heeft ze begrip voor het slinkende vertrouwen van burgers in de politiek: ‘De aanhang van BBB woont veelal in de regio, waar de voorzieningen verschralen. Alles is op de Randstad gericht, terwijl juist in de regio de bibliotheek dichtgaat en de bus niet meer rijdt,’ zei Van der Plas tegen de NOS. ‘Er is te weinig oog voor de gewone burger.’

‘De onrust resoneerde in de Troonrede. Het is een feestelijke dag, maar ik heb de neiging om dit jaar op de rem te gaan staan door de energieproblematiek,’ geeft SGP-leider Kees van der Staaij aan in een interview met de NOS. ‘Er zijn wel veel plannen voor volgend jaar, maar er is veel onduidelijkheid voor de korte termijn.’

FVD-leider Thierry Baudet arriveerde bij de Schouwburg met een boerenzakdoek als pochet. ‘Het kabinet doet wederom niets aan de crisis waarin Nederland verkeert,’ staat in een reactie van de partij. ‘De rampenkoers wordt gewoon voortgezet.’ De FVD publiceerde een alternatief plan op zijn site, omdat het kabinet er volgens de partij ‘een puinhoop’ van maakt.

PVV-leider Geert Wilders uitte op Twitter zijn onvrede over de plannen van het kabinet. ‘Hun boerenhaat, open grenzen en maandenlange desinteresse in het financiële leed van zoveel Nederlanders, zorgt voor ellende en wantrouwen bij miljoenen mensen’.

4. Wat is de reactie van de oppositie op links?

‘Dit is een kabinet dat met zichzelf in de knoop ligt,’ twittert GroenLinks-leider Jesse Klaver. ‘Rutte IV schuift alle grote problemen voor zich uit. Terwijl Nederland behoefte aan daadkracht en leiderschap heeft.’ Desondanks verwelkomt hij het prijsplafond voor energie, maar voegt daar wel aan toe dat er nog veel onzeker is over het plan.

Het prijsplafond vindt ook positieve weerklank bij SP-leider Lilian Marijnissen, maar ze voegt er wel aan toe dat de energierekening al veel eerder had moeten worden gemaximeerd.

Daarnaast onderschrijft Marijnissen de tegenstrijdigheid die een centrale plek kreeg in de Troonrede. ‘In tijden waarin grote bedrijven recordwinsten maken, de economie als een tierelier draait en de overheid als gevolg van de hoge prijzen miljarden extra binnenkrijgt, kunnen steeds meer Nederlanders niet meer rondkomen. Dat deugt niet,’ liet zij weten in een reactie.

Volgens Tweede Kamerlid Liane den Haan van Fractie Den Haan is er vooral te weinig aandacht voor ouderen in de Miljoenennota. ‘Door het jarenlange gebrek aan indexatie van de pensioenen lopen ouderen de kans om – sneller dan ooit tevoren – door de armoedegrens te zakken,’ zei Den Haan.

Volgens haar ontbreekt een langetermijnvisie voor een maatschappij die langzaamaan vergrijst. ‘Wonen, goede betaalbare zorg en de arbeidsmarkt zijn cruciale onderdelen waarvoor dit kabinet geen of nauwelijks een begin van een oplossing heeft en het antwoord ligt bijna altijd bij de ouderen.’