2022 wordt jaar van de waarheid voor Rutte

Rekeningrijden. Een oplossing van bijna veertig jaar geleden om het autoverkeer te beteugelen, belandde na een decennialange strijd in het Coalitieakkoord van Rutte IV. De coalitiepartners hebben een echt Hollandse reden. De toekomst is aan de elektrische auto en daarmee verdwijnen voor de staat de enorme inkomsten via de brandstoffen­accijns. Een heffing per kilometer – al dan niet in de spits – zal de filegroei afremmen en de staatskas spekken.

Dat bleek al uit talloze onderzoeken. Of het er nu van komt? Het nieuwe kabinet gaat er ‘voorbereidingen’ voor treffen. Ha, dat komt bekend voor. Wie elektrisch rijdt, blijft – tot 2025 – spekkoper. Die krijgt subsidie, betaalt geen aanschafbelasting, geen wegenbelasting en geen accijns. Jammer voor de schatkist. Of dat de komst van rekeningrijden versnelt? Door de digitalisering kan het in elk geval eenvoudiger worden ingevoerd dan toen het met poortjes moest.

Een veertig jaar oud thema in een kabinet van ‘nieuw elan’. Het lijkt cabaret. Hetzelfde geldt voor een ander oud thema. De stikstofproblematiek is in feite ook al bijna een halve eeuw oud. Alleen draaide het destijds niet om stikstof maar om ‘fosfaatnormen’ en ‘mestoverschotten’. Ministers kwamen erin om, spaarden de kool en de geit en natuurlijk vooral hun kiezers. En zie wat ervan komt. Opvolgers – nieuwe generaties – mogen de rommel opruimen.

Kabinet en parlement straalden in 2021 machteloosheid uit

Het aantreden van een nieuw kabinet en de komst van een nieuw ‘Coalitieakkoord’ brengen in elk geval leven in mistroostig Den Haag. Zowel kabinet als parlement straalde in 2021 machteloosheid uit. De dooretterende Toeslagen­affaire legde bloot dat er meer mis is in Nederland dan gedacht. Het is de betonrot waarvoor minister van Staat Herman Tjeenk Willink jarenlang vergeefs waarschuwde. Zelfs de eerbiedwaardige Raad van State bleek in beroepszaken van gedupeerden meer als robot te hebben gefungeerd dan als rechter die naar de geest van de wet handelt.

Affaires horen bij de politiek, maar op die over de toeslagen in de kinderopvang krijgt niemand vat. Het is ook geen kwestie die, zoals gebruikelijk, door de instelling van een commissie uit de publiciteit kan worden verdrongen. Rutte III trad er 15 januari 2021 om af, maar dat dempte de beerput niet. Ook Rutte IV zal ermee te kampen hebben. Net zoals corona een factor blijft. Net als de gevolgen van de terugkeer van een ook al veertig jaar oud fenomeen: inflatie. De geliefde Haagse koopkrachtcijfers bleken opeens gesmolten chocoladeletters. Het geroep om compensatie klonk alom.

Wie bepaalt Nederlandse Europakoers?

En dan die internationale onzekerheden, zoals de geopolitieke omwenteling. Amerika dat zich concentreert op China, en Europa links laat liggen. Of de nieuwe Duitse regering, die een federaal Europa wil. Het moet Rutte een gruwel zijn, gezien zijn eurosceptische achterban en de Nederlandse antifederale reflex. Hij mist zijn baken bondskanselier Angela Merkel nu al. D66-leider Sigrid Kaag zal in haar nopjes zijn met de Duitse Europakoers. Wie bepaalt de Nederlandse?

Politiek is onder meer het streven naar het hoogst haalbare. In de praktijk worden mooie plannen lang niet altijd gerealiseerd. Door de vooralsnog lage rente heeft het kabinet minder geldzorgen dan gebruikelijk, waardoor duur klimaatbeleid mogelijk is. Latere generaties worden niet opgezadeld met de gevolgen van klimaatverandering, zo is de redenering. Over de financiële rekening voor die generaties gaat het zelden.

Voor een stevig fundament van een kabinet is de ‘chemie’ tussen de hoofdrolspelers misschien belangrijker dan beleidsafspraken. VVD, D66, CDA en CU zijn in 2022 niet meer de vrolijke vier onder leiding van de vrolijke Rutte. Sinds het ‘functie elders’-debat op 1 april, toen coalitiepartners CDA, D66 en CU de VVD-voorman naar huis dachten te kunnen sturen, is de ban gebroken.

Weerzin D66 tegen weer regeren met CU maken van Rutte IV moetje

De verstoorde verhoudingen vertraagden de kabinetsformatie, waardoor het vertrouwen in de politiek kelderde, al viel dat onder D66- en VVD-kiezers opvallend genoeg mee. De weerzin van D66 tegen opnieuw regeren met de ChristenUnie en het daaruit voortvloeiende gedraal, maken van Rutte IV een moetje.