De Amerikaanse econoom Kenneth Rogoff ziet alle voorwaarden voor een financiële crash, zei hij in EW. Toch put Zihni Özdil hoop uit diens analyse.
De Amerikaanse econoom Kenneth Rogoff is een man van de cijfers. Hij was hoofdeconoom van het Internationaal Monetair Fonds. Hij schreef een standaardwerk over financiële crises. Zijn voorspellingen zijn nooit lichtzinnig.
Toch klinkt hij in een recent gesprek met EW bijna verbijsterd. Hij heeft het over het presidentschap van Donald Trump. Elf maanden na zijn herverkiezing ziet Rogoff iets onverwachts. Namelijk dat de Amerikaanse economie nog niet kraakt. En dat de beurzen nog overeind staan.
Die veerkracht verbaast hem. Want alle elementen voor een perfecte storm in aanloop naar een crash zijn aanwezig. ‘Het enige wat nog ontbreekt, is de schok,’ zegt hij.
Een president zonder remmen
Wat volgt, is een ontnuchterende analyse. Rogoff ziet een president die grenzen verlegt. Trump zou een ongekende schaal van corruptie tentoonspreiden. Denk aan het dereguleren van cryptomunten, waar zijn familiebedrijf van profiteert. Denk aan handelstarieven die hij als willekeurig wapen inzet.
Dit lezende, werd ik steeds bezorgder. Want ik weet dat Rogoff geen partijdige progressief is. ‘Ook progressief-links heeft sterk autocratische trekjes,’ merkt hij bijvoorbeeld op in EW. Er is volgens hem zelfs maar één manier om de geest terug in de fles te stoppen: een serieuze gevangenisstraf voor Trump na zijn ambtstermijn.
Katalysator Trump en de komende crisis
De Verenigde Staten kampen met een hoge staatsschuld en politieke verlamming. Alleen een schok ontbreekt dus nog, aldus Rogoff. Die kan van alle kanten komen. Een cyberaanval. Een conflict om Taiwan. Of een onverwachte beslissing van Trump.
‘De man neemt gigantische en onnodige risico’s,’ zegt de econoom. Trump is een katalysator. Hij versnelt wat toch al stond te gebeuren. Een wereldwijde crisis, dieper dan die van 2008, verwacht Rogoff in de komende vier of vijf jaar.
De AI-bubbel die volgens Rogoff moet barsten
Het meest verrassende gevaar? Kunstmatige intelligentie, oftewel AI. Rogoff noemt het de nieuwe ‘Hollandse ziekte’ van de Verenigde Staten. Zoals de gasvondst in Groningen de gulden te sterk maakte, doet AI dat nu met de dollar.
Daardoor maakt AI andere sectoren minder concurrerend. Het creëert een zeepbel die moet barsten. ‘Ik heb geen idee wanneer dat gaat gebeuren,’ zegt Rogoff. ‘Maar als je me een pistool op mijn hoofd zou zetten, zou ik zeggen dat over een maand de beurzen beduidend lager staan dan nu.’
Europa moet zelf de regie nemen
Wat moet Europa doen? Hier wordt Rogoff pragmatisch. Hij zegt: ‘Trump is in zekere zin het beste wat de Europese Unie in jaren is overkomen.’ De dreiging van een onbetrouwbare bondgenoot schudt Europa eindelijk wakker. Het dwingt tot actie die al lang nodig was.
Rogoff pleit voor twee zaken. Ten eerste: een versnelde invoering van een digitale euro. Dit heeft Europa nodig om controle over eigen data te houden. Nu loopt veel via backoffices in de Verenigde Staten. Trump kan die data inzien. Hij kan er sancties mee afdwingen. Een eigen digitaal betalingsnetwerk is een vereiste voor soevereiniteit.
Ten tweede: een serieus Europees leger. ‘Geen enkel land in de moderne geschiedenis is erin geslaagd een dominante munteenheid te handhaven zonder ook een militaire supermacht te zijn.’ Europa is nu een militaire dwerg. Dat moet veranderen.
Ruimte voor de nuttige kant van AI
De waarschuwingen zijn hard. De vooruitzichten zijn grimmig. Ik moest eerst slikken van de schrik. Maar toch zag ik, na de boel even te laten bezinken, ruimte voor iets anders in Rogoffs analyse. Voor een soort nuchter optimisme.
De AI-bubbel zal barsten. Dat is pijnlijk. Maar het is ook nodig. Want na de bubbel, als de hype is weggeëbd, komt er ruimte. Ruimte voor de écht nuttige toepassingen van AI. Iets wat Peter Troxler, lector ‘Future of Working’ aan de Hogeschool Rotterdam, ook bepleit.
Wat overblijft na de crash, zijn niet de algoritmes die menselijk werk goedkoop vervangen voor aandeelhouderswinst. Maar technologie die ons helpt de echte problemen aan te pakken. De klimaatcrisis. Die ons helpt bij persoonlijke medische zorg. Het efficiënter maken van duurzame energie. Enzovoort.
Uit chaos groeit volwassenheid
De chaos die Trump veroorzaakt, is weliswaar gevaarlijk. Maar die laat ook de zwakke plekken in ons systeem pijnlijk duidelijk zien. Trump dwingt Europa tot volwassenheid. Tot het opbouwen van echte financiële en militaire soevereiniteit.
De komende jaren worden turbulent, zegt Rogoff overtuigend. De bubbel barst. De schok komt. Maar daarna bouwen we verder. Met minder illusies. En met een scherper beeld van wat echt waardevol is. Met die gedachte kan ik mezelf toch optimistisch houden.