Intellectuele eigendomsrechten van coronavaccins moeten worden opgeschort zolang de pandemie voortduurt. Dat is de wens van de ontwikkelingslanden, die de Amerikaanse president Joe Biden steunt. Door het patentrecht op te schorten, zou de vaccinproductie kunnen worden verhoogd. De farmaceuten zijn kritisch.
1. Wat houden intellectuele eigendomsrechten in?
Vaccinfabrikanten hebben het recht om de eerste jaren zelfontwikkelde vaccins in eigen beheer te maken en te verkopen. Daarvoor hebben zij zogenoemde intellectuele eigendomsrechten. Maar die zitten volgens critici een hogere productie van de vaccins in de weg.
Lees ook: Zicht op verlossing
De rechten beschermen de specifieke kennis die nodig is om, in dit geval, coronavaccins te produceren. Als die bescherming wordt opgeheven, zouden ook andere fabrikanten het vaccin kunnen maken. Daardoor stijgt de productie en zal de prijs van het vaccin mogelijk dalen.
Maar voor farmaceuten zal het animo afnemen om nieuwe vaccinvarianten te ontwikkelen. Zij dreigen immers inkomsten te verliezen.
2. Wat wil Joe Biden?
In India en Zuid-Afrika wordt al langer gepleit voor het opschorten van de eigendomsrechten. Deze landen zijn hard geraakt door massale uitbraken van het coronavirus.
De Amerikaanse president Joe Biden schaart zich inmiddels achter dit voorstel, terwijl hij er maandenlang niks in zag. Farmaceuten zijn fel tegenstander. Maar Bidens handelsgezant Katherine Tai schrijft in een brief aan de Wereldhandelsorganisatie (WTO) dat buitengewone omstandigheden om buitengewone maatregelen vragen.
Voor het opschorten van de eigendomsrechten moet overeenstemming worden bereikt tussen verschillende landen. Dat kan nog enkele weken duren. Biden zou de rechten willen opschorten zolang de coronapandemie duurt.
3. Hoe wordt op Bidens voorstel gereageerd?
De Europese Unie (EU), die net als Biden eerst ook tegen het voorstel was, laat nu weten open te staan voor nadere gesprekken. Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen liet weten dat de EU elk voorstel wil bespreken dat deze crisis effectief en pragmatisch aanpakt. Demissionair minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Sigrid Kaag (D66) vindt dat de Amerikaanse president een constructieve houding heeft ingenomen.
Volgens de farmaceutische industrie leidt het vrijgeven van patenten niet tot meer vaccins, maar tot ontwrichting van de vaccinproductie en -distributie.
De internationale federatie van farmaceuten keurt het voorstel daarom af. Het trage vaccineren komt volgens de International Federation of Pharmaceutical Manufacturers & Associations (IFPMA) door handelsbarrières, knelpunten in de bevoorradingsketen, een tekort aan ruwe grondstoffen en de onwelwillendheid van rijke landen om hun vaccinvoorraad te delen met armere landen.
De beurskoers van farmaceuten Pfizer en Moderna daalde toen bekend werd dat Biden het opschorten van de eigendomsrechten steunt.
4. Hoe hoog is de vaccinatiegraad in ontwikkelingslanden?
In de Europese Unie en de Verenigde Staten wordt de bevolking in hoog tempo gevaccineerd. In Amerika heeft meer dan de helft van de volwassenen ten minste één prik gekregen, in de EU is dat zo’n 30 procent van de volwassen bevolking.
In ontwikkelingslanden heeft nog geen 1 procent van de volwassenen een eerste vaccin gekregen. Uit cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) blijkt dat van de 700 miljoen coronavaccins 0,2 procent is gezet in ontwikkelingslanden. Directeur-generaal van de WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus wil dat arme en rijke landen meer samenwerken om snel de hele wereldbevolking te vaccineren.