Veel minder kinderen belandden dit jaar in het ziekenhuis door een infectie met het respiratoir syncytieel virus (RSV), vermoedelijk door de coronamaatregelen. Dat is goed nieuws, want voor jonge kinderen is RSV een gevaarlijk verkoudheidsvirus. Toch: wat betekent de beperkte blootstelling aan ziekteverwekkers voor de ontwikkeling van het afweersysteem bij kinderen?
Jonge kinderen lijken soms continu een snotneus te hebben. Vervelend, maar ook heel belangrijk. Bij jonge kinderen moet het afweersysteem zich nog ontwikkelen en blootstelling aan bijvoorbeeld de veroorzakers van snotneuzen is daarvoor van groot belang. Met elke infectie worden nieuwe geheugencellen aangemaakt, die snel en efficiënt reageren bij een volgende besmetting met dezelfde ziekteverwekker. Deze geheugencellen blijven heel lang in het lichaam aanwezig en zorgen dat iemand, ook op latere leeftijd, beschermd blijft tegen ziekteverwekkers.
In aanraking met ziekteverwekker
Kinderen komen bijvoorbeeld in aanraking met ziekteverwekkers door contact met vriendjes, docenten en familieleden. Nu de scholen dicht zijn en opa en oma minder vaak op bezoek komen, worden kinderen minder blootgesteld aan ziekteverwekkers. Hoe erg is dat?
Lees ook:Om te beginnen, het is niet altijd goed dat kinderen al op jonge leeftijd in aanraking komen met elke ziekteverwekker. Bij bovengenoemd RSV is het juist beter als kinderen dat op relatief late leeftijd krijgen, omdat het risico op een ernstig verloop dan kleiner is. Maar voor ziekteverwekkers als mazelen en waterpokken geldt het tegengestelde. Deze ziekteverwekkers zijn minder gevaarlijk bij jonge kinderen en dus is het goed als kinderen hiermee al op jonge leeftijd besmet raken. Ze krijgen dan relatief milde klachten, maar zijn vanaf dat moment wel beschermd.
De sociale interactie van kinderen op het kinderdagverblijf of met familie is niet alleen belangrijk voor een eerste kennismaking van het afweersysteem met ziekteverwekkers, maar ook voor de overdracht van virussen en bacteriën die niet noodzakelijkerwijs ziekten veroorzaken. Deze micro-organismen kunnen wel bijdragen aan de ontwikkeling van de afweer.
Micro-organismen
Iedereen heeft een grote verscheidenheid aan micro-organismen in en op zijn lichaam die geen schade aan het lichaam toebrengen en in sommige gevallen zelfs voordelig zijn. Zo kunnen de micro-organismen in je darmen het afweersysteem helpen om te leren onderscheid te maken tussen ziekteverwekkende en onschadelijke micro-organismen. Daardoor weet het afweersysteem waarop het wel en waarop niet moet reageren.
Daarnaast wordt aangenomen dat vroege blootstelling aan micro-organismen en zogeheten allergenen (stoffen die allergieën kunnen veroorzaken) het risico verlaagt op astma, voedselallergieën en auto-immuunziekten als diabetes type 1 en multiple sclerose (MS).
De basis van deze gedachte is de zogenoemde hygiënehypothese van David P. Strachan uit 1989. Deze Amerikaanse immunoloog nam waar dat kinderen in westerse landen, met hun sterk toegenomen hygiëne, steeds vaker allergieën en auto-immuunziekten kregen. Dit leidde tot de hypothese dat frequente blootstelling van kinderen aan micro-organismen en allergenen (zoals pinda’s), belangrijk is voor het trainen van het afweersysteem, zodat het later niet overgevoelig reageert.
Wanneer deze blootstelling ontbreekt, is de kans groter dat een allergie of auto-immuunziekte zich ontwikkelt. Een voorbeeld is de verhoogde kans op astma bij kinderen die opgroeien in een omgeving met te weinig ziekteverwekkers.
Lees ook het omslagverhaal: Dappere strijders in een jaar van angst: dit is de Nederlander van het Jaar
Impact is nog de vraag
Hebben de maanden van social distancing in 2020 impact op de ontwikkeling van het afweersysteem van kinderen? Dat is door de relatief korte duur nog de vraag. De ontwikkeling van het afweersysteem is van meer factoren afhankelijk dan van blootstelling aan virussen en bacteriën alleen, zoals je genen, en ook binnenshuis zijn er micro-organismen en allergenen. Verder onderzoek is nog nodig om te zien of de maanden van social distancing in 2020 effect hebben op de ontwikkeling van het afweersysteem op jonge leeftijd, en leiden tot een geringer aantal RSV-infecties.
De anderhalvemetersamenleving zal het afweersysteem van volwassenen in elk geval niet verzwakken. Bij volwassenen is het afweersysteem al volledig ontwikkeld. Door het geheugen dat gedurende hun leven is opgebouwd, weet het afweersysteem prima hoe het moet reageren op veel ziekteverwekkers. Ook als het een poosje minder actief hoeft te zijn door social distancing.