Voedsel-en landbouwexpert Louise O. Fresco (62) is bestuursvoorzitter van Wageningen University. Technologie helpt volgens haar om de groeiende wereldbevolking te voeden.
Hoe kan het dat dat glas vinho verde op een terras in zonnig Portugal zoveel lekkerder smaakt dan thuis, in de Hollandse regen? Waarom blijven mensen vaak maar eten, terwijl ze al verzadigd zijn?
In het Restaurant van de Toekomst, op de campus van Wageningen University and Research centre (UR), doen ze onderzoek naar vragen over eten en allerlei zaken die daarmee samenhangen.
Het is een hightechproeflocatie, vertelt bestuursvoorzitter Louise Fresco tijdens de lunch – je kunt er ook ‘gewoon’ eten. Zo hangen overal camera’s die de gelaatsuitdrukkingen van etende mensen registreren om te kijken hoe ze dat eten ervaren.
Om te kijken wanneer iemand verzadigd is, kregen proefpersonen een bord soep dat ongemerkt via een slangetje onder de tafel steeds werd bijgevuld. Slechts 10 procent stopte met eten. ‘Het toont aan dat de evolutionair ingeslepen primaire reactie om je vol te stoppen met eten nog steeds sterk aanwezig is. Die kennis kun je gebruiken om obesitas tegen te gaan.’
Dit soort praktisch onderzoek is heel gewoon op de universiteit. Naast fundamenteel onderzoek op het gebied van voedsel en landbouw wordt, op dertig instituten verspreid over het land, vaak hightech toegepast onderzoek gedaan: wat kun je met die kennis? ‘Dat maakt ons uniek in de wereld.’
Fresco trekt regelmatig haar dienstlaarsjes met noppenpatroon aan (‘die standaard groene hadden ze hier niet in mijn maat’), om bijvoorbeeld te zien welke nieuwe, voedzamer soorten aardappelen er op proefvelden op de campus worden ontwikkeld.
Bloembollen
In Nederland is niet zo bekend wat er in Wageningen gebeurt. ‘In het westen van het land zien ze ons als boerenuniversiteit. Terwijl we jaar in jaar uit in ons vakgebied tot de topdrie van de wereld behoren.’
De banden met het bedrijfsleven zijn goed. ‘Zo vroegen kwekers ons onderzoeksstation voor bloemen, in de bollenstreek, om advies. Door de warme winters komen bloembollen eerder in bloei. Ongunstig, want als het alsnog gaat vriezen, mislukt de oogst. Onze hoogleraar ontdekte dat een bepaald planthormoon invloed had. Met die kennis kan je gaan veredelen om een robuustere soort te kweken.’
Zuivelfabrikant FrieslandCampina heeft op de campus zelfs een groot onderzoekslaboratorium. ‘Zij willen makkelijk contact hebben met onze onderzoekers en studenten.’ En op basis van Wagenings onderzoek is het bedrijfsleven nu bijvoorbeeld bezig om het zoutgehalte in voedingsproducten te verminderen.
Fresco is groot voorstander van samenwerking. Ze wil daarom een ‘dialoog’ met bedrijven, overheid en consumenten. ‘De vanzelfsprekende autoriteit van een universiteit is afgekalfd. De wetenschap moet beseffen dat ze niet in een isolement opereert, maar zich ontwikkelt in een maatschappelijke context. Je kunt mooie oplossingen bedenken, maar als die niet maatschappelijk geaccepteerd zijn, zijn die zinloos.’
Saai
De onafhankelijkheid van de universiteit is daarbij volgens Fresco niet in het geding. ‘De samenleving heeft het meest aan ons als we objectief zijn. Wij publiceren onze onderzoeksresultaten altijd.’ Ze is al haar hele leven bezig met landbouw en voedsel. Lang was dat geen sexy onderwerp.
‘Ik kreeg vroeger vaak de vraag: waarom heeft zo’n leuk meisje zo’n saai vak? De interesse van consumenten in voedsel, de veiligheid ervan en de beschikbaarheid ervan in de toekomst is de laatste jaren enorm gegroeid.’
Er komen twee miljard mensen bij, die moeten allemaal eten. Fresco noemt het veiligstellen van de voedselvoorziening ‘één van onze belangrijkste taken’. Doemdenken hoeft niet. ‘In Wageningen is iedereen heel oplossingsgericht.’ Ze heeft veel vertrouwen in de technologie. ‘Die helpt om boeren wereldwijd efficiënter te laten werken. Het overbrengen van onze kennis hierover is van groot belang.’ Technologie helpt ook om voedsel langer houdbaar te maken, dat voorkomt verspilling.
‘Mijn grootste zorg is dat steeds minder jonge mensen nog boer willen worden. In bijvoorbeeld Oost-Europa liggen daardoor vruchtbare akkers braak. Het beroep zou meer status moeten krijgen en het werk moet lichter. Zorg dat boeren in Azië, Afrika en Latijns-Amerika efficiënter kunnen produceren, zoals in West-Europa al gebeurt. Laat de overheid het bedrijfsleven bijvoorbeeld ruimte geven om daar kunstmest te leveren.’ Liefst in kleine zakjes. ‘Want zo’n boer kan geen 200-kilo-zak betalen. En een vrouwelijke boer kan die niet eens tillen.’
Plofkip
Fresco staat bekend om haar rationele benadering van emotionele onderwerpen. Zoals de discussie over de ‘plofkip’. ‘Ik kan er als wetenschapper geen moreel oordeel over geven, maar wel feiten aandragen. Bijvoorbeeld dat als je kippen meer ruimte geeft, ze elkaar meer gaan pikken. Of dat als je ze buiten zet, de kans op vogelgriep toeneemt.
‘Het vervelende is dat de perfecte oplossing niet bestaat. Dus je moet, ook als consument, altijd een afweging maken wat jij belangrijk vindt.’
Elsevier nummer 29, 18 juli 2015