Hoe voorkomt u als erfgenaam dat u het schip ingaat als de overledene tijdens zijn leven schulden maakte? De wet wordt aangepast.
Het gebeurt met enige regelmaat: erfgenamen die zich niet realiseren dat een erfenis niet altijd bestaat uit geld, vastgoed of juwelen, maar soms ook uit de schulden van de overledene.
Veel erfgenamen aanvaarden een erfenis zonder zich daarin te verdiepen (‘zuivere aanvaarding’ heet dat in jargon) en zitten later met de brokken als oom, tante, vader of moeder een fikse schuld blijkt na te laten. Wie zo’n giftige erfenis eenmaal heeft aanvaard, kan niet meer terug. Mensen kunnen daardoor in grote financiële problemen komen.
Soms weigeren erfgenamen daarom uit angst voor een schuld een erfenis. Als later blijkt dat er toch wat te verdelen viel, vissen ze achter het net.
Zogeheten beneficiair aanvaarden kan dit voorkomen. De erfgenaam moet daarvoor een verklaring afleggen bij de griffie van de rechtbank. Die verklaring kost 122 euro. Daarna is hij niet meer persoonlijk aansprakelijk voor eventuele schulden. Valt er toch wat te verdelen, dan krijgt hij zijn deel.
Kosten
VVD-minister Ard van der Steur van Justitie wil erfgenamen beter beschermen tegen de gevolgen van een ondoordachte aanvaarding van een erfenis. Hij heeft een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gestuurd met nieuwe regels.
De minister had ervoor kunnen kiezen om erfgenamen standaard een erfenis beneficiair te laten aanvaarden, maar dat doet hij niet, omdat het voor veel erfgenamen tot onnodige kosten zou leiden. Het leeuwendeel van de erfenissen is namelijk positief. De procedure van beneficiaire aanvaarding is bovendien complexer.
Het grootste probleem is volgens Van der Steur dat erfgenamen een erfenis onbewust zuiver aanvaarden, dus zonder dat zij het in de gaten hebben, bijvoorbeeld als ze een stoel meenemen uit het huis van de overledene.
Erfgenamen weten vaak niet wat wel en wat niet kan. Soms moet een huis na een sterfgeval snel worden ontruimd. Maar volgens rechters is er ook dan sprake van onvoorwaardelijke aanvaarding van de erfenis, schrijft de minister in een toelichting.
Straks is daarvan pas sprake als een erfgenaam bijvoorbeeld het huis van de overledene verkoopt of de erfgenamen onderling de antiekcollectie verdelen. Een erfgenaam moet zich ‘ondubbelzinnig en zonder voorbehoud als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam gedragen’.
Ook komt er een uitzonderingsclausule voor die gevallen waarin een erfgenaam met een onverwachte schuld wordt geconfronteerd. Het moet gaan om een schuld waarvan hij niet op de hoogte had kunnen zijn. De erfgenaam kan dan de kantonrechter vragen om zijn privévermogen tegen de schuldeisers te beschermen.
Etentje
De kwestie staat sinds enkele jaren weer volop in de schijnwerpers door een geruchtmakende zaak. Twee erfgenamen die met hun partner op de dag van het overlijden van hun ouder in een restaurant in Delft wat gingen eten en de rekening van 119 euro betaalden met de bankpas van de overledene, hadden daarmee volgens het gerechtshof in Den Haag de erfenis aanvaard. Na het etentje werden zij geconfronteerd met een vordering van 11.000 euro van een schuldeiser, hun eigen broer.
Dat oordeel leidde tot veel kritiek. De twee erfgenamen hadden een nacht gewaakt bij de overledene en de volgende dag de begrafenis voorbereid. In het huis van de overledene was niets te eten. Daarom gingen zij een hapje eten in het restaurant.
Het hoogste rechtscollege van het land, de Hoge Raad, was het in mei van dit jaar met de critici eens en zette een streep door het oordeel van het gerechtshof in Den Haag.
Hoogleraar erfrecht uit Nijmegen Bernard Schols vindt dat terecht. ‘Wie had gedacht dat de vraag of de koelkast vol of leeg was ooit nog een belangrijke rol zou gaan spelen in het erfrechtelijke denken? Maar de belangrijkste boodschap is: het recht moet inderdaad voor de gewone man begrijpelijk blijven,’ schreef hij in een reactie op de zaak.
Elsevier nummer 27, 4 juli 2015