Hebben andere landen ook een uniforme salarisnorm voor topambtenaren en wat krijg je in het bedrijfsleven voor 178.000 euro per jaar? De feiten over de topsalarissen in de publieke sector.
Elsevier zet de volgende negen vragen en antwoorden voor u op een rij.
Wat is de salarisnorm voor een (semi)publieke topfunctionaris?
In 2014 mochten topbestuurders maximaal 230.474 euro per jaar verdienen, ofwel 130 procent van een ministerssalaris, inclusief pensioenbijdrage.
Formeel is de norm met ingang van dit jaar omlaaggegaan naar 100 procent, ofwel 178.000 euro per jaar (inclusief pensioenbijdrage en bepaalde onkostenvergoedingen). Zo blijkt uit de nieuwe wet, die inmiddels door het parlement is goedgekeurd. De term ‘balkenendenorm‘ is in de wet niet terug te vinden.
Toezichthouders mochten vorig jaar maximaal 11.524 euro verdienen, voorzitters van raden van toezicht maximaal 17.285 euro. Deze maxima gaan omhoog naar respectievelijk 16.925 euro en 25.387 euro per jaar.
Hoeveel mensen hebben te maken met de norm?
In 2013 hadden 5.959 topbestuurders en 7.098 toezichthouders in de (semi)publieke sector te maken met de Wet normering topinkomens (WNT). Slechts 242 bestuurders hadden dat jaar een salaris boven de toen geldende norm van 130 procent van een ministerssalaris – ofwel zo’n 4 procent. Gemiddeld was hun beloning ruim 40.000 euro te hoog. Van de toezichthouders zat 5 procent in 2013 boven de norm: 334 personen. Door de verlaging van de norm naar 100 procent, met een ruime overgangsregeling, zullen er in 2015 aanzienlijk meer personen bovenuit komen.
Waar werken die ‘overbetaalde’ topfunctionarissen?
De meeste bij woningcorporaties en in ziekenhuizen, maar ook wel bij zorgverzekeraars, en bij financiële toezichthouders. Dit geldt zowel voor bestuurders als hun toezichthouders. De departementen Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Financiën, Infrastructuur en Milieu, en Economische Zaken hebben relatief vaak te maken met instellingen die hun topbestuurders boven de norm betalen.
Wat levert de verlaging van de norm tot 100 procent op?
Bijna niks. In het Regeerakkoord is een meevaller van 10 miljoen euro ingeboekt, en het is nog maar de vraag of dat bedrag wordt gehaald, omdat de beloning van toezichthouders in de praktijk waarschijnlijk flink omhooggaat.
Waarom mogen toezichthouders meer gaan verdienen?
Omdat geconstateerd is dat grondig toezicht houden op het bestuur van een complexe organisatie meer tijd kost dan een dag per maand.
De wetgever meent nu dat het toezicht twee dagen in de maand vergt. Voorzitters van raden van toezicht besteden volgens de nieuwe norm drie dagen per maand aan hun taak.
Kunnen zittende topbestuurders worden gedwongen in te leveren?
Volgens de meeste juristen kan de overheid niet zomaar arbeidscontracten eenzijdig aanpassen, zonder medewerking van de topbestuurder. ‘Contract is contract’, zo luidt de hoofdregel.
Juristen menen dat een eenzijdige ingreep een inbreuk is op artikel 1 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens.
Het kabinet meent evenwel dat het juridisch mogelijk is om topbestuurders salaris te laten inleveren, als het algemeen belang daarmee gediend is, en er een redelijke overgangstermijn komt die topfunctionarissen de tijd gunt om hun bestedingspatroon aan te passen, of een andere baan te zoeken.
Hebben andere Europese landen ook zo’n norm?
Nee. Nederland is wat dat betreft ‘best wel een unicum’, erkende minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk (PvdA) in maart 2014.
In de rest van Europa zijn er geen algemeen geldende wettelijke normen voor de topbestuurders in de (semi)publieke sector. Wel hebben allerlei semi-publieke instellingen in het buitenland statuten waarin maximale salarissen voor bestuurders en toezichthouders zijn opgenomen. Een algemene wettelijke norm ontbreekt echter.
Alleen in België heeft toenmalig premier Elio Di Rupo in 2013 geopperd om het relatief hoge ministerssalaris van 290.000 euro als norm te hanteren, maar hij kreeg daar de handen niet voor op elkaar. Zijn opvolger Charles Michel nam het idee niet over.
Hoe beteugelen andere landen publieke topsalarissen?
In landen als Frankrijk en Italië is ‘naming and shaming’ populair. In Angelsaksische landen wordt regelmatig grondig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar beloningsverschillen tussen de publieke en private sector.
Uit die onderzoeken blijkt steevast dat lager betaalde werknemers in de publieke sector beter af zijn dan in de private sector, vooral doordat pensioenvoorzieningen in de publieke sector relatief gunstiger zijn. Voor hoger gekwalificeerde functies betaalt het bedrijfsleven beter dan de publieke sector.
In de Verenigde Staten zijn er bovendien nog grote verschillen per staat. In bijvoorbeeld Californië en New York worden publieke functies ruim 20 procent beter betaald dan vergelijkbare functies in het bedrijfsleven.
In minder welvarende staten, Virginia bijvoorbeeld, kregen publieke functionarissen gemiddeld juist 6 procent minder betaald dan vergelijkbare werknemers in de private sector.
Wat krijg je in het bedrijfsleven voor 178.000 euro per jaar?
Geen enkele topbestuurder, in elk geval. Beursgenoteerde ondernemingen betalen hun topmannen salarissen van minimaal 250.000 euro, oplopend tot meer dan 6 miljoen euro per jaar.
Voor een kaal salaris, exclusief bonussen, van circa 170.000 euro kun je een financieel topman inhuren voor een dochteronderneming van een middelgroot beursfonds. Of een commercieel directeur. Of een human relations manager voor een grote onderneming.