‘Saudi-Arabië stond niet op mijn radar’

1. Wat is het idee achter Neom?

‘Neom is een gebied zo groot als België, in het noordwesten van Saudi-Arabië. Volgens de Bijbel woonde Mozes in deze streek, met bergen en woestijn. Je vindt hier de wortels van zowel het jodendom, het christendom als de islam. De Saudische regering wil in Neom hightechoplossingen ontwikkelen voor wereldwijde problemen, zoals klimaatverandering en mi­lieuvervuiling. Topwetenschappers uit de hele wereld zullen hier samenkomen.

‘Saudi-Arabië wil een leidende rol spelen in de energietransitie. We bouwen in Neom onder meer The Line, een ultramoderne klimaatneutrale stad van 170 kilometer lang, 200 meter breed en 500 meter hoog. Er zullen geen auto’s rijden, vrijwel alles wat je nodig hebt, is op loopafstand. Wel komt er een ondergrondse hogesnelheidslijn. De stad moet een soort Silicon Valley van de Arabische wereld worden, met veel aandacht voor kunstmatige intelligentie. In 2050 moeten in The Line negen miljoen mensen wonen.

‘Het wordt allemaal heel anders dan elders in de regio, dus denk niet aan de Egyptische resorts aan de overkant van de Rode Zee of de wolkenkrabbers langs de Perzische Golf. Vergeleken bij Neom is Dubai hopeloos ouderwets.’

2. U regelt de elektriciteit in het nieuwe gebied?

‘Ik leid Enowa, het energie- en waterbedrijf van Neom. Door de enorme olie- en gasrijkdom is Saudi-Arabië een van de invloedrijkste landen ter wereld, maar de leiders beseffen als geen ander dat fossiele brandstoffen uitgeput raken. Daarom zijn in het kader van het zogenoemde Vision 2030- plan honderden miljarden euro’s vrijgemaakt voor de ontwikkeling van wind- en zonne-energie. Weinig plekken ter wereld zijn daarvoor zo geschikt als dit deel van Saudi-Arabië.

‘In Neom schijnt overdag het hele jaar door de zon. In de avond en nacht waait het bijna altijd door het temperatuurverschil tussen land en zee. Daardoor kunnen we 24 uur per dag duurzame energie opwekken. Aan ruimte en geld is geen gebrek. Net als op de Maasvlakte in Rotterdam bouwen we een groenewaterstoffabriek, maar dan tien keer zo groot. En we gaan met behulp van zonne-energie zeewater ontzilten, zodat we in de woestijn voedsel kunnen verbouwen.’

3. Zijn de plannen niet erg ambitieus?

‘Nee. Juist daarom nemen ze mensen zoals ik aan, die op basis van ervaring en inzicht kunnen bepalen wat wel en niet haalbaar is. De plannen zijn ambitieus, maar zitten goed in elkaar. Er werken 80.000 bouwvakkers aan de projecten en de komende jaren zal dat aantal alleen maar toenemen.’

4. Dat doet denken aan Desertec, het Duitse project om in de Sahara zonne-energie op te wekken voor Europa. Dat is toch mislukt?

‘Ik was betrokken bij de oprichting van Desertec. Het probleem daar was dat we met zonne-energie opgewekte elektriciteit via kabels wilden exporteren naar Europa. Dat is heel duur en ingewikkeld. De oorspronkelijke oprichters zijn daarom bijna allemaal uit het consortium gestapt. Desertec is nu meer gericht op het opwekken van elektriciteit in de regio zelf.’

5. Hoe kwam u in Saudi-Arabië terecht?

‘Voordat ik hierheen kwam, was ik CEO van het Duitse energiebedrijf RWE. In 2015 raakten we na de daling van de energieprijzen in finan­ciële nood en heb ik het bedrijf, waartoe toen ook het Nederlandse Essent behoorde, grondig moeten herstructureren. Ik verkocht een aantal bedrijfstakken en bracht het gezonde deel onder in een nieuwe firma: Innogy. Maar dat bedrijf was te klein om op Europees niveau mee te kunnen spelen. Toen heeft onze concurrent E.ON een vijandige overname gedaan en ons van de beurs gehaald. Ik ben toen als CEO teruggetreden.

‘Daarna heb ik een aantal maanden thuis gezeten en rustig rondgekeken. Totdat een goede kennis uit de bank- en advieswereld belde en vroeg of ik wel eens van Neom had gehoord. Saudi-Arabië stond al helemaal niet op mijn radar. Ik bestudeerde de Saudische plannen en raakte enthousiast. In augustus 2018 sprak ik met de CEO van Neom in Londen en ik ben toen in eerste instantie voor een proefperiode naar Saudi-Arabië vertrokken. Dat beviel zo goed, dat ik hier nu al bijna zes jaar zit.’

6. Wat is er zo leuk aan Saudi-Arabië?

‘Het land is enorm veranderd. Toen ik nog bij RWE werkte, was het een gesloten land met streng- islamitische shariawetten. Inmiddels zijn de Saudiërs een nieuwe weg ingeslagen. De vrijheid is toegenomen. Vrouwen hebben veel meer rechten gekregen, de religieuze politie bestaat niet meer. Voorheen was het als buitenlandse bezoeker heel moeilijk om het land binnen te komen, inmiddels kun je gewoon bij aankomst een visum krijgen.

‘Het enthousiasme van de Saudiërs is hartverwarmend. Er zijn veel goed opgeleide vakmensen, die vaak studeerden in de Verenigde Staten of Europa. Aan financiële middelen is geen gebrek. Neom krijgt eigen wetten, die het voor buitenlandse investeerders aantrekkelijker maken om te investeren. Zo ben je hier niet zoals elders in het land verplicht te opereren in een joint-venture met een Saudiër. De verwachting is dat hier zelfs het verbod op alcohol wordt opgeheven.’

7. Maakt het hoge salaris Saudi-Arabië extra aantrekkelijk?

‘Ik verdien bij Neom hetzelfde als destijds bij RWE. Een CEO van een beursgenoteerd bedrijf in Duitsland verdient tussen de 2,5 miljoen en 10 miljoen euro per jaar. Ik zit daartussenin.’

8. De mensenrechtensituatie in Saudi-Arabië is niet zo best. Voelt u zich niet bezwaard om hier te werken?

‘De algemene mening in Saudi-Arabië is dat het niet goed is wat er is gebeurd met bijvoorbeeld journalist Khashog­gi. Fouten worden gemaakt, maar we moeten verder. Om mij heen zie ik geen mensenrechtenschendingen, maar misschien zijn er plekken in dit land waar het anders is. Ik weet het niet. De doodstraf bestaat hier, maar daarin is Saudi-Arabië niet uniek. In de Verenigde Staten executeren ze ook mensen.

‘Door de gigantische investeringen in zonne-energie en waterstof levert Sau­di-Arabië een extreem waardevolle bijdrage aan de transitie naar duurzame energie. De technieken die hier worden ontwikkeld, kunnen een katalysator zijn voor minder milieuvervuiling en CO2-uitstoot wereldwijd. Ik ben trots dat ik daaraan een bijdrage mag leveren.’

9. In Neom werken tienduizenden arbeidsmigranten, uit onder meer Egypte en Bangladesh. Hoe voorkomen jullie uitwassen zoals rond de bouw van de WK-voetbalstadions in Qatar?

‘Saudi-Arabië doet er alles aan om excessen te voorkomen, omdat alleen tevreden werknemers topkwaliteit leveren. Het is een trots land, dat niet dezelfde reputatie wil als Qatar. Alle onderaannemers in Neom moeten werken volgens internationale standaarden. Als zij hun personeel niet op tijd betalen, grijpen we in. Voor de huisvesting hanteert Neom strenge regels. We controleren structureel op handhaving.

Ook zijn er controles door buitenlandse bureaus. Europese regeringen willen garanties voor mensenrechten en milieu, voordat ze exportkredieten afgeven. De Duitse verzekeraar Allianz heeft daarom hier onderzoek gedaan, omdat we apparatuur van de firma ThyssenKrupp hebben gekocht voor onze waterstoffabriek. In het rapport had de verzekeraar weinig aan te merken.’

10. Is er ook controle door bijvoorbeeld Amnesty International?

‘Nee, dat willen we niet. Organisaties als Amnesty komen met een heel specifieke invalshoek kijken. Ze doen aan selectieve waarneming en snappen niet wat er allemaal komt kijken bij een project met 80.000 werknemers. Saudi-Arabië is allergisch voor dat soort moralisten uit het buitenland.’

11. Wat doet u in uw vrije tijd?

‘Buiten de compound, waar ik met zo’n 3.500 andere werknemers woon, is er niet veel te doen. Alle projecten staan nog in de steigers, de dichtstbijzijnde stad is 100 kilometer verderop. Collega’s trekken in hun vrije tijd met fourwheeldrives de woestijn in, of ze gaan snorkelen. Ik niet, ik werk meestal. Als ik hier veel uren maak, kan ik vaker naar mijn familie in Europa. Ik heb een hoeve bij Düsseldorf in Duitsland, waar mijn vrouw woont. Mijn kinderen studeren in Berlijn en Barcelona. Gemiddeld vlieg ik om de zes weken een aantal dagen naar huis.’