Bijna 20 procent van de volledige coronasteun ging naar de horeca. Maar geld lost niet alle problemen op. Personeelstekorten, betalingsachterstanden: hoe staat de branche ervoor na twee jaar coronacrisis? EW sprak met Robèr Willemsen en Dirk Beljaarts, respectievelijk voorzitter en algemeen directeur van Koninklijke Horeca Nederland (KHN).
De horeca is één van de branches die het zwaarst werden getroffen door de coronacrisis. Drie keer ging de horeca gebukt onder gedwongen sluiting. Sommige restaurateurs konden nog improviseren door bijvoorbeeld eten te bezorgen. Hotels mochten onder strenge voorwaarden eten en drinken blijven serveren aan gasten. Voor ondernemers met kroegen en nachtclubs was het de afgelopen twee jaar ronduit beroerd. Maar nu na twee jaar van gezondheidschecks, kuchschermen en QR-codes heeft het er alle schijn van dat de crisis ten einde is gekomen.
De huiskamer van de samenleving kampt met personeelsprobleem
Sinds een paar weken kunnen Nederlanders weer terecht voor een kop koffie, een biertje of een uitgebreid diner in hun favoriete kroeg of restaurant. Gisteren, woensdag 23 maart, werden de laatste maatregelen voor de nachthoreca opgeheven. Testen voor toegang vervalt voor clubs met capaciteit voor meer dan 500 bezoekers. Hoewel de horeca blij is dat ze weer mag fungeren als ‘de huiskamer van de samenleving’, kampt de branche met een nijpend personeelstekort. Sinds het begin van de coronacrisis verlieten volgens vakbond FNV ongeveer negentigduizend werknemers de branche, en nog steeds vormt het verloop van personeel een probleem. Mensen die voorheen in de horeca werkzaam waren, verdienen hun geld tegenwoordig steeds vaker in een andere branche.
Abonnee worden?Dagelijks op de hoogte blijven van de laatste actualiteiten, achtergronden en commentaren van onze redactie? Bekijk ons aanbod en krijg onbeperkt toegang tot alle digitale artikelen en edities van EW.
Bekijk de mogelijkheden voor een (digitaal) abonnement hier
Beljaarts: ‘Het personeelstekort is zorgelijk. Niet alleen in de horeca maar over de gehele breedte van de arbeidsmarkt. De afgelopen twee jaar hebben we als branche veel medewerkers zien vertrekken naar bijvoorbeeld de GGD, waar de overheid ons overigens dubbel heeft benadeeld: men vertrekt uit de horeca vanwege de onzekerheid als gevolg van de opgelegde maatregelen, om vervolgens het personeel een baan met een riant uurloon aan te bieden bij de GGD. Daar valt nauwelijks mee te concurreren.’
‘Het personeelstekort dwingt ondernemers tot innovatie en reorganisatie. We zien steeds meer ondernemers die selfservice implementeren in hun bedrijfsformule. Vanuit KHN zijn we ook nog altijd druk bezig met het aantrekkelijker maken van de branche. Op 4 februari 2022 waren partijen het eens over de nieuwe cao met daarin een loonstijging van 3,4 procent voor vakkrachten. Ook promoten we het werk in de horeca nog altijd via onze Arbeidsmarktcampagne. Hierin wordt ook benadrukt dat de sociale vaardigheden die je leert in de horeca, goud waard zijn – ook in andere branches.’
Toch klinkt er ook kritiek. Wouter Verkerk, spreker, adviseur en trendwatcher op het gebied van horeca en gastvrijheid, schrijft in een column dat niet een tekort aan personeel het échte probleem is, maar eerder een gebrek aan planning, structuur en logisch beleid:
‘‘Dat is ook de reden dat de belangrijkste functie-eis bij hun vacatures “Flexibel” is. Eigenlijk staat er: “Hier heerst chaos, hak-op-de-takbeleid en achter-de-feiten-aan-rennerij, wij hebben ons daar al een paar jaar geleden bij neergelegd. We leggen het probleem dus bij jou!’ Ben jij flexibel? Heb je zin om iedere dag voor verrassingen komen te staan? Lijkt het jou leuk om een paar keer per dag totaal te worden overvallen door de waan van de dag? Solliciteer dan nu! En o ja, wat ook enorm helpt aan het in stand houden van onze wanorde: Ervaring niet vereist!’
‘Het personeelstekort vormt wel degelijk een probleem en is niet te wijten aan gebrek aan planning of structuur,’ reageert een woordvoerder van Koninklijke Horeca Nederland op de column. ‘De constatering van de heer Verkerk verbaast ons dan ook ten zeerste. De horeca is divers en flexibiliteit is juist belangrijk omdat je als medewerker snel moet kunnen inspelen op de wensen van de gasten. Om het personeelsprobleem op te lossen, moet het totaalplaatje aantrekkelijk zijn, zoals een goed uurloon en aantrekkelijke secundaire arbeidsvoorwaarden.’
Versoepelen betekent einde coronasteun en begin van terugbetalingen
Nu bijna alle maatregelen van tafel zijn, draait de overheid de geldkraan dicht. Vanaf 1 april 2022 stopt de overheid met de coronasteunpakketten. Vanaf oktober begint de terugbetaling van achterstanden. Uit een enquête door Koninklijke Horeca Nederland blijkt dat slechts 38 procent van de respondenten in staat is om aan de belastingachterstanden te voldoen, 53 procent weet zeker dat dit met de huidige omzetcijfers niet gaat lukken.
Beljaarts: ‘Wat wij vooral niet willen, is dat ondernemers alsnog failliet gaan omdat ze niet kunnen voldoen aan hun betalingsverplichtingen. KHN gaat donderdag weer om de tafel met minister van Economische Zaken en Klimaat Micky Adriaansens (VVD) om te kijken naar mogelijkheden voor verder uitstel van met name belastingachterstanden. Er is ons veel aan gelegen om de belastingschuld achtergesteld te maken, zodat ondernemers weer bij hun bank terecht kunnen. Of de aflossingstermijn voor de terugbetaling van belastingschuld te verlengen van vijf naar twintig jaar.’
‘Daarnaast hebben veel ondernemers, los van de schulden bij de overheid, nog betalingsverplichtingen aan private crediteuren. Aan het begin van de crisis waren leveranciers begripvol over de financiële situatie van ondernemers. Vooral de brouwerijen hebben zich van een zeer goede kant laten zien. Met huurbazen is dat minder van harte gegaan. Vorig jaar won een advocaat van KHN een kort geding voor een lid, wat heeft geleid tot nuttige jurisprudentie.’ De rechter oordeelde dat de ondernemer een huurkorting van 50 procent moest krijgen tijdens de sluitingsperiode, en een 25 procent huurkorting tijdens de periode dat de horeca dagelijks om tien uur ’s avonds moest sluiten.
Wat is het resultaat van twee jaar lobbyen?
Robèr Willemsen en Dirk Beljaarts maakten zich de afgelopen twee jaar hard voor hun branche. Diverse keren schoven ze aan bij talkshows en radioprogramma’s. De branchevereniging publiceerde diverse routekaarten en heropeningsplannen en gingen twee keer in gesprek met minister-president Mark Rutte. Wat heeft dit concreet opgeleverd?
Willemsen: ‘De gesprekken met Rutte waren goed, maar leidden niet tot concrete resultaten. We hebben vooral onze zorgen met hem gedeeld, en hem geïnformeerd over de stand van zaken. Toch hebben we landelijk een sterke invloed gehad op de compensatiepakketten.’
KHN heeft vooral met de 240 lokale en regionale afdelingen veel bereikt. Negentig procent van de gemeenten heeft verruiming van de terrassen toegestaan. Ook is in veel plaatsen de precario [gemeenteheffing voor bijvoorbeeld terrassen, EW] tijdelijk afgeschaft. Daarmee zie je ook dat lokale overheden veel eerder het belang van de horeca hebben ingezien, in tegenstelling tot de landelijke overheid.’
Horeca Herstelnota is manifest voor duurzame verbetering
Deze maand publiceerde Koninklijke Horeca Nederland de Horeca Herstelnota: een beknopte uiteenzetting van de uitdagingen waar de branche voor staat, net als een lijst met voorstellen aan de overheid om die op te lossen. De maatregelen zijn met name gebaseerd op de stellingname van de branchevereniging dat het resultaat van de genomen maatregelen onmogelijk tot het ondernemers- of bedrijfsrisico kan worden gerekend. De voorstellen behelzen omvangrijke financiële tegemoetkomingen door de overheid. Zo wenst KHN onder meer een verlaging van de btw en een tijdelijke energiesubsidie. Gaat dit niet te ver?
Beljaarts: ‘Corona is geen ondernemersrisico. Daarom heeft KHN een bodemprocedure aangespannen tegen de staat. Wij eisen namens alle leden 100 procent financiële compensatie met terugwerkende kracht. De overheid zette drie keer het zwaarste middel (bedrijfssluiting) in en heeft daarmee meerdere malen de ondernemersvrijheid beperkt.’ Willemsen: ‘Als je kijkt naar wat er daadwerkelijk aan steunpakketten is uitgekeerd en dat afzet tegen de 6 miljard die ondernemers vanuit eigen vermogen in hun bedrijf hebben geïnvesteerd, dan zijn onze voorstellen echt zo gek nog niet. Het is een flink pakket, maar absoluut niet te veel gevraagd en dat zal de overheid ook erkennen wanneer ze de cijfers naast elkaar legt.’
‘De nota wordt ingezet om de branche zo snel mogelijk weer gezond te krijgen. Twee jaar corona heeft er uiteraard ingehakt. Er zijn veel zorgen, maar de ondernemers staan nog overeind dankzij hun doorzettingsvermogen. De vraag die veel ondernemers bezighoudt is “wat gebeurt er in oktober?” Voor nu focussen wij ons op het voorlopig prachtige voorjaar en kijken we met een frisse blik naar de toekomst.’