Pianist Jevgeni Kissin: ‘Muziek is als ademen en eten’

Als steunbetuiging aan de Oekraïners speelt pianist Jevgeni Kissin sinds de oorlog als toegift steevast de Heroïsche polonaise van Frédéric Chopin, de componist die door de Russische bezetting begin negentiende eeuw op zijn twintigste uit zijn moederland Polen vertrok, en de rest van zijn korte leven als balling doorbracht in Parijs.

Kissin (51) was even oud toen hij zijn ­geboortestad Moskou achter zich liet, op de vlucht voor het diepgewortelde antisemitisme in Rusland. ‘Thuis ben ik in een woestijn,’ schreef hij op zijn tiende in een ­gedicht. ‘Op onze binnenplaatsen schreeuwt iedereen tegen me: “Een Jood! Een Jood! Een Jid!” Ik ben eenzaam in de menselijke rivier.’

Kissin stond bekend als een nukkig en introvert musicus, die vooral via het klavier uiting gaf aan zijn rijke gevoelsleven. Dat doet hij nog altijd, bijvoorbeeld op 28 juni in de serie World Master Pianists in de Haagse concertzaal Amare. De pianist liet zich zelden interviewen. Maar tegenwoordig is alles anders. Kissin lijkt een man met een missie. Begin over de Russische inval in Oekraïne en je kunt gerust een half uur douchen onder een waterval van woorden.

Kissin zag in Rusland democratie gloren, om onder Poetin weer dictatuur te worden

Kissin groeide op in de communistische Sovjet-Unie en zag aan het einde van zijn tienertijd enkele jaren de democratie gloren, om die onder Vladimir Poetin weer in het moeras van de dictatuur weg te zien zinken. De lijst met misdaden van de president is eindeloos, somt Kissin op. De propaganda waarmee Poetin dat tracht te maskeren, doet hem denken aan een Russisch gezegde: ‘Harder dan wie dan ook schreeuwt de dief: “Stop de dief!”’

Kissin is te oud om onder de wapens te gaan, zegt hij, maar hij kan zijn stem wel rondom recitals verheffen. ‘Want er zijn nog voldoende mensen hier in het Westen die denken dat er met Poetin te praten valt, die niet beseffen hoe zijn cynische machtsspel werkt.’

Kissin componeerde een pianotrio tegen de oorlog in Oekraïne

Kissin componeerde een piano­trio tegen de oorlog, dat vorig jaar oktober in de Waalse Kerk in Amsterdam ten doop werd gehouden. ‘Jaren geleden doken er plotseling enkele fragmenten muziek op in mijn hoofd. Ik noteerde die paar maten op papier, en stopte het in mijn portemonnee. Na de Russische invasie daag- de het me dat ze het begin konden vormen van een stuk over de oorlog.’

In de zachte maar grillige pianopartij hoor je het onheil naderbij sluipen, totdat de drie instrumenten losbarsten en het bombardement begint. Er wordt zelfs met de vuist op de bastoetsen geramd. Het langzame tweede deel verklankt het diepe verdriet van de Oekraïners, en de finale kondigt met twee volksmelodieën de gehoopte en noodzakelijke overwinning op Rusland aan, ‘want een Oekraïense nederlaag betekent slecht nieuws voor onze menselijke beschaving’, vindt Kissin.