Werk van graficus M.C. Escher is volstrekt uniek

Het werk van de volstrekt unieke graficus M.C. Escher (1898-1972) bevindt zich op het snijvlak van kunst en wiskunde. In 2023 wordt zijn 125ste geboortejaar gevierd.

Maurits Cornelis ‘Mauk’ Escher was met niemand te vergelijken. Hij mag in de 21ste eeuw qua wereldwijde bekendheid behoren tot de artistieke top-5 van Nederland (met Rembrandt, Vincent van Gogh, Johannes Vermeer en Piet Mondriaan), de Friese ingenieurszoon beschouwde zichzelf nooit als een echte kunstenaar.

Escher speelde met oneindigheid en met vlakverdelingen

Levensloop M.C. Escher

1898 Geboren op 17 juni in Leeuwarden

1916 Maakt eerste grafische werk

1918 Studie bouwkunde in Delft, niet afgemaakt

1919 Begint opleiding tot graficus

1923 Ontmoet in Italië Jetta Umiker, met wie hij trouwt en zich in Rome vestigt. Ze krijgen drie kinderen

1924 Eerste tentoonstelling in Nederland

1935 Bezorgd over fascisme, verhuist naar Zwitserland

1936 Geïnspireerd door mozaïeken na bezoek aan het Alhambra en de Mezquita

1937 Verhuist naar België

1941 Verhuist naar Baarn, weigert lid te worden van nazi-Kultuurkamer

1955 Ridder in de Orde van Oranje-Nassau

1967 Officier in de Orde van Oranje-Nassau

1968 Maakt 7 meter lange houtsnede Metamorphose III

1972 Overlijdt op 27 maart in Hilversum

‘Er zijn niet veel kunstenaars die verwantschap voelen met beta-onderwerpen, maar Escher juist wel,’ zegt Judith Kadee (30). ‘Aan wiskunde, meetkunde en kristallografie.’ Kadee is conservator van het museum Escher in Het Paleis, dat ’s werelds grootste museale Escher-collectie tentoonstelt, namelijk die van het Kunstmuseum Den Haag. Op 17 juni is het 125 jaar geleden dat Escher werd geboren, wat voor de Haagse musea aanleiding is voor een serie exposities over de graficus, die zich ontpopte tot meester van de optische illusies.

Escher speelde met oneindigheid en met vlakverdelingen, met zich mysterieus herhalende patronen en met vormen die hij op onnavolgbare wijze in elkaar liet overvloeien. Een eenpersoonskunststroming, wordt hij wel genoemd. Kadee: ‘Met de moderne kunst uit zijn tijd wilde hij in elk geval niets te maken hebben. Hij stippelde volledig zijn eigen weg uit.’ Het Britse Time Magazine concludeerde in 1951 vol bewondering dat Eschers werk weliswaar strikt genomen geen ‘echte’ kunst is, maar dat de maker wel degelijk de ‘horizon van de kunst verbreedt’.

Escher had het geluk dat zijn werk nog tijdens zijn leven uiterst populair werd. Hij gold als een bescheiden, humorvolle man, die hard werkte, maar vele vriendschappen koesterde. Door de eigengereidheid die hij niettemin behield, sprak hij een zeer breed publiek aan. Geliefd was Escher onder zowel wiskundigen als hippies. ‘Zijn toegankelijkheid is zijn grote kracht,’ vindt Kadee. ‘Er is geen jarenlange studie nodig om van hem te genieten. Je hoeft alleen maar te kijken. Hij speelt met je oog, of je nu wilt of niet.’ In haar museum ziet ze dat ook ongeoefend museumpubliek Eschers werk waardeert. ‘Aan veel kunst kleeft, terecht of onterecht, iets ingewikkelds. Maar Escher geeft plezier.’