Huizinga-lezing Gunay Uslu: Cultuur geeft leven aan onze levens

Hieronder staat de Huizinga-lezing van Gunay Uslu, staatssecretaris voor Cultuur en Media, uitgesproken op vrijdagavond 9 december.

Alle sprekers in de reeks Huizinga-lezingen van 1972 tot nu, heb ik bestudeerd. Er is maar één keer eerder een politicus te gast geweest. En hij was naast politicus, ook schrijver. Toen Jorge Semprún in 1999 zijn Huizinga-lezing hield, was hij al enkele jaren voormalig minister van Cultuur – van Spanje.

Vanavond is de eer aan mij. Een uitzonderlijk mooi verzoek, zo voelde het toen ik de uitnodiging ontving. Maar ik ben ook in tweestrijd. De cultuurhistoricus in mij zou liefst een collegereeks maken van het onderwerp dat ik vandaag met u wil bespreken: de manier waarop we in Nederland met cultuur omgaan. En dan vanavond eens even rustig beginnen bij de jaren 1872 tot 1900. Volgende week drie nieuwe decennia, en zo in anderhalve maand tijd, toewerken naar 2022: grondig, gelaagd, vergelijkend, vanuit verschillende perspectieven, nationaal, internationaal, reflecterend.

Intussen wordt er bij mij als politicus ook op aangedrongen dat ik toch vooral moet bedenken welke ene zin u morgen allemaal heeft onthouden van deze lezing…

Die balans is niet altijd even makkelijk te vinden.

Met deze worsteling in mijn hoofd sta ik hier, bij deze lezing der lezingen. Te gast in een rijke traditie. Van kunstenaars. Filosofen. Een dirigent. Schrijvers. Historici. Van Renate Rubinstein tot Abram de Swaan en Marlene Dumas. Sinds 1972 betraden vele verschillende grootheden en uitblinkers het podium dat de Huizinga-lezing biedt. Uit binnen- en buitenland.

Die gedachte is ook de inspiratie geweest voor de manier waarop ik deze lezing heb opgebouwd.

We gaan samen terug- en vooruitkijken. Naar hoe Nederland de afgelopen 150 jaar is omgegaan met de kunsten, met de cultuur. We zullen ontdekken dat we een verwrongen relatie hebben met cultuur. Onze levens zijn ermee doordrenkt, maar we lijken niettemin moeite te hebben dat ook te erkennen. We kennen onze klassiekers onvoldoende.

We zijn terughoudend in het uiten van trots op onze schrijvers, schilders, architecten, musici. Té terughoudend, als u het mij vraagt. Té terughoudend – want het zijn de kunsten, in de brede zin van het woord, die onze samenleving maken.

We geven de cultuur echter lang niet altijd de liefde die haar zo toekomt. In woord en daad, in speech en geld.

Ik ga samen met u verkennen hoe het cultuurbeleid van de afgelopen 150 jaar tot stand is gekomen. We lopen de levens langs van een aantal bepalende personen in die 150 jaar. Pioniers die ervoor hebben gezorgd dat we nu staan waar we staan.

Vervolgens neem ik u mee in wat ik heb geleerd uit die anderhalve eeuw cultuurbeleid en vertel ik wat ik wil toevoegen en waarom. We gaan samen springen in de tijd. Van lang geleden naar nu, dan weer eens terug en ook de toekomst in.

Tot zover de routebegeleiding. Laten we beginnen.