Theo Dunkelgrün: ‘Worstelen met God is een Joodse traditie’

‘Zou het een vorm van micro-agressie zijn als ik nu naar binnenloop?’ Theo Dunkelgrün staat, met toga aan, ongeduldig te wachten bij de deur van een collegezaal van de geschiedenisfaculteit van Cambridge, waar een andere docent de hem toegemeten tijd dreigt te overschrijden. Gelukkig duurt het niet al te lang voordat hij zijn kennis mag overdragen aan de vijftien studenten die vanochtend zijn verschenen. In 55 minuten maakt hij ze, vlot sprekend, wijzer over twee verstrekkende historische ontwikkelingen: de opkomst van het humanisme en de uitvinding van de boekdrukkunst.

Op hun laptop tikken de studenten braaf de wetenswaardigheden over het vroegmoderne Europa op. Het aantal aanwezigen valt wat tegen, vertelt Dunkelgrün na het verlaten van het vrij onooglijke faculteitsgebouw. Dit komt mede doordat zijn jaarlijkse college tijdens de coronapandemie is opgenomen en ook online valt te bekijken. ‘We zijn ons aan het herstellen van die zware periode. Er was gemor onder de studenten. Begrijpelijk. Ze hadden jarenlang gezwoegd om hier voor een fors bedrag te mogen studeren. En toen kregen ze onderwijs via een soort YouTube-filmpjes. Ik kon de triestheid van hun gezicht aflezen.’

Dunkelgrün kent het wel en wee van zijn studenten goed. Onder zijn taken valt pastoral care, wat betekent dat hij geregeld gesprekken met ze voert om te kijken hoe het ze vergaat. Er wordt aan de vooraanstaande Britse universiteit veel van ze verwacht, met soms psychische problemen tot gevolg. Maar ze kunnen ook dagelijks genieten van een bijzondere omgeving met een reeks ­monumentale gebouwen. Met als mooiste ongetwijfeld Trinity College, waaraan Dunkelgrün is verbonden. Hij wijst op enkele historische plekken. Zoals het grasveld waarop de helikopter van prins Charles, nu Koning, tijdens zijn studie aan Cambridge landde en de kamer waar de schrijver Vladimir Nabokov woonde. Een zekere opgetogenheid maakt zich van Dunkelgrün meester als hij de Wren Library betreedt. De monumentale bibliotheek, in de zeventiende eeuw ontworpen door de befaamde architect Christopher Wren, bevat tienduizenden kostbare drukken en manuscripten, waartussen Dunkelgrün menig gelukkig studieus uur heeft doorgebracht. ‘Ik kan nog steeds van de schoonheid verbijsterd raken. Als je hier geen inspiratie vindt, dan ligt het echt aan jezelf.’

Dunkelgrün leidt met overtuiging een lezend, lerend leven

Boeken heeft hij al van jongs af verslonden. Hij leidt met overtuiging een lezend, lerend leven. Zijn hartstocht sluit aan bij de traditie van het lernen die in zijn Joodse milieu hoog wordt gehouden. De zoon van een Nederlandse vader, een textiel- en kunsthandelaar, en een Amerikaanse moeder had naar eigen zeggen op het Christelijk Gymnasium Sorghvliet, tegenover het Catshuis in Den Haag, al een ‘verliteratuurde schooltijd’. Tijdens zijn studie geschiedenis bleek zijn eruditie zo groot dat hij na een literatuurexamen over het verzamelde werk van Johan Huizinga – dat de vorm kreeg van een urenlang gesprek bij potten thee en glazen wijn – van Willem Otterspeer een 10 kreeg. Met de woorden: ‘Ik geef je geen cijfer, jongen. Ik geef je een verantwoordelijkheid.’

De uitgesproken waardering van zijn inspirerende hoogleraar droeg ertoe bij dat de van geleerdheid overlopende doctorandus zijn studie mocht vervolgen aan de hoogdrempelige universiteit van Chicago. Het onderwerp van zijn proefschrift was evenwel niet Amerikaans van aard: de Antwerpse polyglotbijbel, de meertalige bijbel die tussen 1568 en 1572 werd gedrukt door Christoffel Plantijn.