Genocide is het zwaarste misdrijf in het internationaal recht en vereist bewijs van bewust handelen, oftewel van oogmerk. Maar de Koninklijke Academie van Wetenschappen (KNAW) schuift het begrip lichtzinnig naar voren, schrijft Afshin Elian.
De Nederlandse Wet internationale misdrijven stelt in artikel 3 dat een genocidepleger ‘het oogmerk [heeft] om een nationale, etnische of godsdienstige groep, dan wel een groep behorend tot een bepaald ras, geheel of gedeeltelijk, als zodanig te vernietigen’.
Al in 1948 hebben de staten in het ‘Verdrag inzake de voorkoming en de bestraffing van genocide, Parijs, 09-12-1948’ het misdrijf genocide afgebakend. Genocide is het zwaarste misdrijf in de categorie van oorlogsmisdaden. Genocidaal geweld is gericht op het bewust, systematisch uitroeien van een groep mensen vanwege hun nationaliteit, etnische afkomst, ras of geloof.
Van opzet tot oogmerk: de bewijsdrempel bij genocide
De vraag is of je op grond van oorlogshandelingen van genocide kunt spreken. Zonder sluitende definitie is dat sowieso onmogelijk.
Strafrecht kent verschillende intentionele varianten: opzet (dolus) en schuld (culpa). Bij dolus gaat het om willens en wetens handelen. Er moet dus een bewuste wil ten grondslag liggen aan de gedraging, maar ‘de opzet hoeft niet gericht te zijn op het ongeoorloofde van de daad. De wet eist geen boze opzet’. Opzet wordt geobjectiveerd, is kleurloos.
Maar opzet kent wel verschillende gradaties. Zoals opzet met oogmerk: volledig bewust (genocidaal) handelen. Een lichtere vorm is voorwaardelijke opzet: de dader heeft willens en wetens de kans aanvaard, oftewel zich daaraan blootgesteld, dat zijn handelen kwalijke gevolgen zou hebben.
Waarom oogmerk meer vereist dan voorwaardelijke opzet
Als de wetgever het woord oogmerk hanteert, kan deze variant niet worden bewezen door zich te beperken tot voorwaardelijke opzet. Het bewuste moet worden bewezen alvorens het oordeel ‘oogmerk’ uit te spreken.
In het begrip oogmerk ligt opzet besloten. Het oogmerk van het genocidale geweld is geheel of gedeeltelijk vernietigen van een groep. Dit kan niet zomaar worden bewezen. Uit de oorlogshandelingen – uitzonderlijke handelingen daargelaten, zoals het vergassen van burgers – is niet vanzelf het motief op te maken.
Oogmerk vereist dus, als zwaarste categorie van opzet, een streng en concreet afgebakend onderzoek naar oorlogshandelingen.
Wat zegt de KNAW eigenlijk over Gaza en genocide?
Toch wist het KNAW-bestuur dat in Gaza de oorlogvoering genocidaal is. Een verbazingwekkend taalspel met een ernstig delict. Het oordeel is uitgebracht op grond van:
1.‘Wetenschappers van het KNAW-onderzoeksinstituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, het NIOD, constateerden in mei van dit jaar dat er sprake is van genocidaal geweld door Israël in Gaza.’ Zij zijn geen rechters, en zijn als onderzoekers niet in Gaza of Israël geweest voor onderzoek ter plekke. Zij baseren hun oordeel op journaalbeelden die voornamelijk zijn geproduceerd door Hamas of zijn aanhang.
2. ‘Vanuit de Israëlische wetenschappelijke gemeenschap, waaronder van de presidenten van vijf Israëlische universiteiten en van de president van de Israëlische Akademie van Wetenschappen, klinken publieke oproepen aan de Israëlische regering om een einde te maken aan het burgerleed in Gaza.’
De genoemde organisaties spreken niet van genocide maar van burgerleed. Wel is het opmerkelijk dat de KNAW waarde hecht aan de mening van Israëlische wetenschappers, terwijl zij tegelijk pleit voor het uitsluiten (eigenlijk boycotten) van Israëlische universiteiten.
3. ‘Nu de wetenschappelijke consensus over het genocidaal karakter van het geweld door Israël toeneemt, roept het KNAW-bestuur bovendien de minister van OCW [Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen] op om zich actief in te zetten voor het opschorten van de deelname van Israël binnen het Europese Horizon-programma voor wetenschappelijke samenwerking.’
De meest heilige principes van het recht verkrachten
Gelet op de wetenschappelijke claim van de KNAW, ‘hoeder en duider van de wetenschap in Nederland’, is naar mijn idee het derde argument het merkwaardigst. Wetenschap en consensus hebben weinig met elkaar te maken.
Ooit bestond er consensus dat de aarde plat is. Er bestaat er een mondiale consensus bij fundamentalistische wetenschappers (en niet-wetenschappers) dat homoseksualiteit een ziekte is.
Belangrijk is nog dat het oordeel over het zwaarste delict in het strafrecht aan een onafhankelijke en onpartijdige rechter is, niet gebaseerd op consensus maar op bewijsvoering, hoor- en wederhoor en strafrechtelijke redenering (logica).
Met een woordspel ‘genocidaal karakter’ kwalificeert het KNAW-bestuur een niet daadwerkelijk onderzochte zaak (de Gaza-oorlog) als genocide. Nogmaals, en wellicht ten overvloede: een strafbaar feit wordt niet vastgesteld bij nationale of mondiale consensus, tenzij het de bedoeling is om de heiligste principes van het recht te verkrachten.
Consensus is geen bewijs
Als de KNAW consistent wil zijn en nog steeds waardigheid en waarachtigheid vooropstelt, dan krijgen de duiders van ‘wetenschap in Nederland’ het druk met verschillende conflicten (Sudan, Eritrea, Iran et cetera). Ach, wat dom van mij, bij alle andere conflicten zijn geen Joden betrokken.
Ook hierover zullen we ooit consensus bereiken. Want consensus hoeft niet op waarheid, waarachtigheid en bewijsvoering gebaseerd te zijn. Consensus is in wezen slechts overeenstemming (wil) over een regel, een oordeel of een gedeeld belang. Terwijl de wetenschap niet draait om de wil, maar om waarheid, bewijsvoering en logische, geldige redeneringen.
Burgerleed is universeel, niet exclusief
Natuurlijk moet alleen al moreel gezien zo spoedig mogelijk een einde komen aan het burgerleed in Gaza, zoals in Soedan, in Iran, in Oekraïne enzovoort. En als het KNAW-bestuur zo gevoelig is voor wat de Joodse staat in Gaza doet en wat Israëlische wetenschappers van de Gaza-oorlog vinden, dan moet het juist pleiten voor intensieve contacten en gesprekken met Israëlische universiteiten.
De Gaza-oorlog is geen wetenschap maar politiek. Het KNAW-bestuur doet aan politiek met het uitsluiten, het boycotten van Israëlische wetenschappers en universiteiten.
Een nieuw voorstel voor consensus: de ondraaglijke lichtheid van het KNAW-bestuur.