Hoe ongezond en smerig roken ook is, een totaalverbod, zoals er in het Verenigd Koninkrijk lijkt te komen, gaat veel te ver. Iedere burger heeft het recht op zijn eigen keuzes, ook domme.
Het Verenigd Koninkrijk stevent af op een totaal rookverbod. Het Britse Lagerhuis stemde dinsdag in met een wetsvoorstel uit de koker van de Conservatieve premier Rishi Sunak om de verkoop van tabak aan mensen geboren in 2009 of later te verbieden. Sunak hoopt dat Britten vanaf dat geboortejaar voortaan rookvrij opgroeien.
Wie nog weleens terugdenkt aan een bezoek aan een café of popconcert vóór het jaar 2008, weet dat zich dat vaak afspeelde in een mistige walm van sigarettenrook.
Ook als je zelf niet rookte, stonken je kleren de volgende dag nog naar de rook van andermans sigaretten. Om over het hoesten nog maar te zwijgen. Dat dat in betrekkelijk korte tijd is uitgebannen, kun je alleen maar vooruitgang noemen.
Natuurlijk moet schade door meeroken worden aangepakt
Dat roken uiterst ongezond is, staat buiten kijf. Het geeft een sterk verhoogde kans op hart- en vaatziekten en longaandoeningen als COPD, en rokers lopen daarnaast een veel groter risico op het krijgen van diverse soorten kanker.
En het is ook een open deur dat het geregeld inademen van andermans sigarettenrook schadelijk is.
Zo bezien is het dus heel logisch dat overheden maatregelen nemen om roken te ontmoedigen en voor minderjarigen zelfs te verbieden. Maar op zeker moment dringt zich ook de vraag op hoever overheden mogen gaan met maatregelen die zo diep ingrijpen in persoonlijke keuzes.
Het Britse wetsvoorstel is in eerste instantie gericht op minderjarigen, maar blijft de rest van hun leven gelden, is de bedoeling.
Jaagt de roker de maatschappij op kosten?
Een belangrijk argument om dat te doen is dat roken de maatschappij veel schade berokkent. Maar wie de plussen en minnen tegen elkaar afzet, merkt algauw dat het niet zo’n eenvoudige rekensom is.
Rokers hebben veel meer kans op ernstige ziekten, wat tot veel medische kosten leidt, zou je zeggen. Maar ze betalen ook veel accijns. Bovendien gaan ze gemiddeld tien jaar eerder dood, wat cynisch gezegd weer een hoop zorgkosten en AOW scheelt.
Onder de streep leveren rokers de samenleving financieel gezien meer op dan ze kosten.
Nu is het de sigaret, morgen de hamburger?
Daar komt bij dat deze manier van denken de deur openzet voor meer maatregelen om ongezond gedrag niet alleen te ontmoedigen, maar zelfs te verbieden.
Tijdens de coronacrisis bleek bijvoorbeeld dat op de IC’s vooral patiënten lagen met een veel te hoog lichaamsgewicht. En het is ook bekend dat zwaarlijvigheid een sterk verhoogde kans op diabetes type 2 oplevert.
Burgers informeren over gezond en ongezond eten, is nuttig. Ook het ontmoedigen van te veel ongezond voedsel, valt te billijken. Maar niemand moet toch denken aan een verbod, of een quotum, op hamburgers of chocopasta?
Zitten ook maar verbieden dan?
Er is een waslijst te bedenken aan liefhebberijen en gedragingen waarin miljoenen mensen plezier en ontspanning vinden, maar die wel risico’s met zich brengen en de maatschappij op kosten kunnen jagen.
Denk aan de wintersporters die zich jaarlijks op ski’s van een berg afstorten en in het gips belanden, amateursporters die weliswaar hun conditie op peil houden, maar ook hun knieën, enkels en ellebogen blesseren, of tv-kijkers die in ongezonde houdingen dagelijks uren naar het scherm turen en rugklachten krijgen.
Zitten is het nieuwe roken, krijgen we tegenwoordig ingepeperd: ook maar verbieden dan?
Overheid doet al heel veel tegen roken
Is het dan niet de taak van de overheid om individuele burgers te beschermen en hun een gezonde leefomgeving te bieden?
Ja, maar wel tot op zekere hoogte. De overheid moet maatregelen nemen op terreinen waar de individuele burger anders machteloos staat. Dijken bouwen tegen hoog water, veilige kruispunten aanleggen, ernstige vervuiling van lucht en water aanpakken, vaccins aanbieden tegen gevaarlijke infectieziekten, enzovoort.
Maar tegen roken zijn al veel maatregelen genomen, zeker voor minderjarigen. Bovendien weet iedereen die rookt inmiddels echt wel wat de gevaren zijn. Wie als volwassene een sigaret opsteekt, neemt bewust een risico.
Het is allemaal goed bedoeld, maar een overheid kan en mag niet elk gezondheidsrisico uit de weg ruimen door burgers hun keuzevrijheid af te nemen. Roken is smerig en ongezond, maar voor velen ook lekker en ontspannend.
En zolang je dat in je eigen huis of tuin doet en anderen er niet mee beperkt in hún keuzes, zou het toch vooral een eigen beslissing moeten blijven. Want iedere burger moet het recht hebben om zijn eigen keuzes te maken, ook als die dom zijn.