Wat was de werkelijke reden dat de Israëlische premier Netanyahu niet naar de herdenkingsbijeenkomst voor Nelson Mandela ging? Als Israël een land als alle andere wil zijn, moet het zich diplomatieker gaan gedragen.
Sommige commentatoren deden de kwestie af als een kerstgeschenk aan het adres van de ‘anti-Israël-lobby’. Anderen spraken over een zelfgecreëerde pr-puinhoop.
Hoe je het ook beredeneert, feit is dat de afwezigheid van de Israëlische premier Benjamin Netenyahu op de herdenkingsbijeenkomst van Nelson Mandela in Soccer City op zijn minst opmerkelijk was – en op zijn hoogst infaam.
Vrijheidsstrijder of rebel?
De overtreffende trap die hierbij past, hangt onder meer af van twee vragen: ziet Israël zichzelf als een land als alle andere? En hoe kijkt de huidige Israëlische regering aan tegen Mandela’s betekenis?
Vindt Netenyahu zichzelf passen in het rijtje van tientallen wereldleiders die wel naar de herdenkingsbijeenkomst kwamen, onder wie vier Amerikaanse presidenten en de secretaris-generaal van de Verenigde Naties? En is Mandela voor hem een vrijheidsstrijder of een gewelddadige rebel?
Zeker, de Israëlische premier was niet de enige afwezige leider: ook de Turkse premier Recep Tayyip Erdogan schitterde door afwezigheid. Maar het lijkt mij, gezien de licht ontvlambare Israëlisch-Turkse betrekkingen, weinig eervol om te worden vergeleken met een neo-ottomaan.
‘Vriend van een terrorist’
Daarbij komt dat Erdogan Mandela beziet vanuit het aloude Oosterse adagium: vertel me wie je vrienden zijn, dan vertel ik je wie je bent.
De vrienden van de Zuid-Afrikaanse legende waren de Koerden en hun leider Abdullah Öcalan, hetgeen de status van Mandela degradeert tot ‘vriend van een terrorist’ en van hem terrorist by association maakt.
Het is niet te hopen dat de Israëlische premier op dezelfde manier tegen Mandela aankijkt als zijn Turkse collega. Ondenkbaar is dat niet, aangezien de Zuid-Afrikaanse leider een levensvatbare Palestijnse staat broodnodig vond en de strijd daarvoor vergeleek met de strijd van de Afrikaanse bevolking tegen het apartheidsregime.
Boycot
En precies met dat regime kon Israël het bijzonder goed vinden, zoals de Israëlische krant Haaretz haar lezers in herinnering bracht. De nauwe militaire en economische banden met het apartheidsregime, zelfs toen Zuid-Afrika door veel regeringen werd geboycot, hadden Mandela diep geraakt. En geef hem op dit punt maar eens ongelijk.
Het apartheidsidee was grotendeels geïnspireerd door het Duitse nazisme en bij demonstraties van de ‘blanke’ Afrikanen die voor het apartheidsregime waren en openlijk sympathiseerden met de nazi’s, sierden de hakenkruisvlaggen hun manifestaties.
Voor zowel Mandela als het Joodse volk lijkt deze politieke keuze bijzonder ongemakkelijk.
Hoogverraad
In een andere Israëlische krant, The Jerusalem Post, merkte een verslaggever op dat Mandela twee soorten joden heeft gekend in zijn leven. Enerzijds was er zijn trouwe joodse vriend Arthur Goldreich, die Mandela en andere ANC-leden bescherming en onderdak bood op zijn boerderij toen zij werden gezocht door de autoriteiten.
Anderzijds was Percy Yutar, de opperrechter van de Rivonia-zaak (1964) waarin Mandela voor hoogverraad levenslange gevangenisstraf kreeg, van joodse komaf.
Blijkbaar heeft Goldreich uiteindelijk een groter stempel gedrukt op Mandela’s leven dan Yutar. Want de krant onderstreepte een passage uit Mandela’s autobiografie: ‘I have found Jews to be more broad-minded than most whites on issues of race and politics, perhaps because they themselves have historically been victims of prejudice.’
Financieel offer
Bewust van Mandela’s ambivalente houding jegens Israël, spreekt de krant zich toch, net als het overgrote deel van de Israelische opiniemakers en commentatoren, onomwonden uit voor Mandela, hetgeen niet echt van Netenyahu kan worden gezegd.
Hij hield de buitenwereld voor dat de hoge kosten – 1,5 miljoen euro (!) – van zijn reis naar Zuid-Afrika, de belangrijkste reden vormden om de herdenkingsbijenkomst af te slaan. Alsof Mandela dat financiële offer niet waard was.
Intussen laat de familie Netenyahu met een gerust hart de Israëlische staat opdraaien voor haar ijs-versnaperingen. De premier beschikt immers over een heus ‘ijs-budget’ dat hem en zijn vrouw in staat stelt bij de nabije Italiaanse ijsmaker hun favoriete ijsjes te bemachtigen.
Geen prioriteit
De belastingbetaler draait op voor nog meer opmerkelijke hobby’s van de premier, zoals zijn kaarsen-consumptie en de installatie van een tweepersoonsbed op een chartervliegtuig, om het echtpaar Netenyahu van Jeruzalem naar Londen te vervoeren.
Voor deze vijf uur durende reis was de Israëlische staat 98.000 euro armer. Iedereen mag bijzondere redenen hebben om ergens wel of niet naartoe te gaan, maar de inzet van onbenullige rechtvaardigingen verbloemt in dit geval niet dat Mandela’s herdenkingsbijeenkomst domweg geen prioriteit was voor Netenyahu.
Diplomatiek
Ik denk niet dat de hoge kosten van Netenyahu’s reis de reden vormden voor zijn beslissing. Er zijn altijd voldoende zakenmensen te vinden die het eervol hadden gevonden hun vliegtuig uit te lenen aan de premier, opdat de reiskosten binnen de perken zouden blijven.
Misschien moet worden gedacht aan een diplomatieke mededeling door de Zuid-Afrikaanse regering of de familie Mandela aan de Israëlische regering dat haar aanwezigheid in Soccer City ongewenst zou zijn.
Jeruzalem koos ervoor om ‘slechts’ parlementsvoorzitter Yuli Edelstein te sturen, die uit hoofde van zijn functie het Israëlische volk vertegenwoordigt en niet de Israëlische staat, waarop Mandela toch al niet echt dol was. Hij noemde haar ooit ‘terroristisch’.
Waardig
Zulke typeringen roepen begrijpelijkerwijs niet al te veel warme gevoelens op. Maar Jeruzalem lijkt te zijn vergeten dat Mandela ook de man was die het bestaansrecht en de veiligheidszorgen van Israël volledig heeft onderkend.
Dat is een stap waar menig Arabisch land van kan leren. Israël had er alles aan moeten doen om Mandela waardig te herdenken, al was het maar om te laten zien dat het een ‘country like all others’ is.