De bestaande verdragen over een vrij verkeer van personen, goederen en diensten tussen Zwitserland en de EU lopen af. Brussel wil de banden aanhalen.
1. Onlangs werden de onderhandelingen tussen Zwitserland en de Europese Unie voor nieuwe bilaterale verdragen heropend. Waarom moest dat?
De bestaande verdragen over een vrij verkeer van personen, goederen en diensten lopen af. Die overeenkomsten geven de Zwitsers toegang tot de interne markt van de Europese Unie. Brussel wilde die vernieuwen met een nieuw raamverdrag, dat de Zwiters juridisch sterker aan de EU zou binden. In 2021 liepen de onderhandelingen daarover na zeven jaar stuk. De Zwitserse regering werd teruggefloten door de bevolking, de kantons (deelstaten) en sociale partners.
2. De EU was zeker niet blij?
Klopt. De Zwitsers werden gezien als uiterst onbetrouwbaar. Er volgde een ijstijd, met gesprekken achter de schermen. Na een ‘Verklaring van Wederzijds Begrip’ zijn de echte onderhandelingen hervat. In die verklaring zijn door beide zijden concessies gedaan. Daarom is er gematigd optimisme dat partijen er dit keer uitkomen.
Zwitserland mag al drie jaar niet meer meedoen met EU-onderzoeksprogramma’s als Horizon. En bedrijven in medische apparatuur, voor wie het bilaterale verdrag eerder was verlopen, zijn uit de interne markt gezet. Dat schaadt wetenschap en bedrijfsleven.
3. Waarom wil de EU de verhouding herstellen?
De Zwitsers en de EU zijn belangrijke handelspartners. Ook hebben ze dezelfde culturele waarden. Anderhalf miljoen EU-burgers wonen en werken in Zwitserland, de 400.000 dagelijkse grensgangers niet eens meegerekend.
4. Belangrijke bezwaren van de Zwitsers tegen het raamverdrag waren onder meer toegang tot Zwitserse sociale voorzieningen voor EU-burgers en de automatische overname van het EU-recht. Zijn die bezwaren weg?
Ja. De hand van Bern in de tekst van de nieuwe verklaring is duidelijk zichtbaar. Brussel lijkt zich nu pas te realiseren dat in het Alpenland niks gebeurt zonder de goedkeuring van de bevolking. Daarom staan er uitzonderingen in de verklaring. Bijvoorbeeld als het gaat om overname van het EU-recht.
5. Maar als de Zwitsers straks weer nee zeggen?
Geen land profiteert meer van de interne EU-markt dan Zwitserland, weten ze. Maar dat er in 2024 al kan worden getekend, waarop Brussel en Bern aansturen, lijkt te ambitieus.