Pleit VN-onderzoek UNRWA echt vrij van Hamas-steun?

Gaat Nederland net als Duitsland weer geld geven aan UNRWA? Volgens een door de Verenigde Naties ingesteld onderzoek is er geen bewijs voor Israëls claim dat de VN-organisatie voor Palestijnse vluchtelingen is gelieerd aan Hamas. Maar er wordt betwist hoe neutraal en grondig de onderzoekers te werk zijn gegaan. Vier vragen en antwoorden.

1.Wat zijn de belangrijkste conclusies van het VN-rapport?

Maandag 22 april presenteerde de commissie onder leiding van de Franse ex-minister van Buitenlandse Zaken Catherine Colonna haar bevindingen. De meest in het oog springende zin, waarover veel media berichtten: Israël heeft nog geen bewijs geleverd voor de bewering dat een aanzienlijk deel van het UNRWA-personeel nauwe banden heeft met Hamas. Nadat Israël in januari zeker twaalf medewerkers beschuldigde van betrokkenheid bij de slachtpartij van 7 oktober, staakten zestien landen, waaronder Nederland en veel andere westerse staten, de financiering van UNRWA.

Het onderzoek was niet primair gericht op die aantijgingen. Die komen aan bod in een apart onderzoek dat nog loopt. Hoofdonderwerp van het maandag gepresenteerde rapport is de mate van politieke neutraliteit van de organisatie. De onderzoekers concluderen dat UNRWA zich neutraler moet opstellen, onder meer in het lesmateriaal op scholen in de Palestijnse Gebieden. Daarin zijn herhaaldelijk anti-Israëlische en anti-joodse teksten verschenen. Ook plaatsten en deelden UNRWA-medewerkers op sociale media berichten die ‘niet neutraal’ zijn over het conflict met Israël. De VN-onderzoekers roepen UNRWA op tot een zero tolerance-beleid voor zulke uitingen.

Bekijk hier de persconferentie over het onderzoek (lees hieronder verder):

2.Hoe reageren UNRWA en Israël?

Philippe Lazzarini, hoofd van UNRWA, verwelkomt de conclusies van het onderzoek. Lazzarini belooft in een verklaring dat de VN-vluchtelingenorganisatie in de toekomst neutraler te werk zal gaan en meer toezicht op zijn personeel zal houden. Volgens Lazzarini werkt UNRWA aan een actieplan met een tijdlijn en een budget om de onpartijdigheid te verbeteren.

In gesprek met Al Jazeera zei Lazzarini woensdag dat ‘de aanvallen op UNRWA niets te maken hebben met neutraliteitskwesties (…) maar bedoeld zijn om de Palestijnen van hun vluchtelingenstatus te beroven’.

Israël verwerpt het rapport juist. Een woordvoerder van het Israëlische Ministerie van Buitenlandse Zaken noemt het ‘ontoereikend’ en ‘een poging om het probleem te vermijden en niet direct aan te pakken’. Ook herhaalde hij de bewering dat honderden UNRWA-medewerkers lid zijn van Hamas of de Palestijnse Islamitische Jihad. ‘Het rapport negeert de ernst van het probleem en biedt cosmetische oplossingen die geen rekening houden met de enorme reikwijdte van Hamas’ infiltratie in UNRWA.’

Israël riep landen dinsdag opnieuw op UNRWA in Gaza niet langer te financieren en in plaats daarvan te doneren aan andere humanitaire organisaties in het gebied.

3. Is er nog meer kritiek op het VN-onderzoek?

Ja, vooral van de pro-Israëlische niet-gouvernementele organisatie UN Watch. Deze bij de Verenigde Naties geaccrediteerde ‘waakhond’ houdt toezicht op de prestaties van de VN volgens de maatstaf van haar eigen Handvest.

Al een week voordat het onderzoek naar UNRWA verscheen, noemde UN Watch-directeur Hillel Neuer ‘het volledige onderzoek doorgestoken kaart’. Diverse door de VN aangestelde onderzoekers waren in het verleden lovend over UNRWA, en één van hen heeft er in het verleden ook gewerkt. Dat maakt hen bevooroordeeld en daarmee ongeschikt om de waarheid boven tafel te krijgen, beweerde Neuer.

Nadat het rapport maandag was verschenen, herhaalde Neuer zijn kritiek op het vermeend vooringenomen onderzoeksteam. Volgens zijn voorman heeft UN Watch al sinds 2015 gewaarschuwd voor nauwe banden tussen UNRWA en Hamas, maar hebben Colonna en haar onderzoekers dat in hun rapport genegeerd:

Lees hieronder verder

In een document van 22 pagina’s somde UN Watch begin april al tientallen voorbeelden op van UNRWA-medewerkers die aan Hamas zouden zijn verbonden en terreur hebben verheerlijkt, en in zeker veertien gevallen zelfs gepleegd.

Zo verwijst UN Watch naar opnames die het Israëlische leger de afgelopen twee maanden vrijgaf over de gebeurtenissen op 7 oktober. Op een video was te zien hoe een UNRWA-leraar het lichaam van een vermoorde Israëliër ontvoert. Er is ook een geluidsopname van een leraar die opschept dat hij Israëlische vrouwen als seksslavinnen heeft meegenomen. UNRWA heeft altijd beweerd daarvan geen rechtstreeks bewijs van Israël te hebben ontvangen.

UN Watch zegt ook dat UNRWA-faciliteiten veelvuldig worden gebruikt voor terroristische activiteiten door Hamas. Het bekendste voorbeeld is een vondst in februari door het Israëlische leger onder het Gazaanse hoofdkwartier van UNRWA. Daar zou een data- en inlichtingencentrum van Hamas zijn aangetroffen dat ook verbonden was met het netwerk van tunnels onder Gaza.

4. Hoe nu verder met de financiering van UNRWA?

Duitsland maakte woensdag bekend dat het na bestudering van het VN-rapport de steun aan UNRWA hervat. Met ruim 200 miljoen euro is dat land na de Verenigde Staten (meer dan 400 miljoen euro) de grootste donateur aan de organisatie. De Amerikanen hebben nog geen besluit genomen over eventuele hervatting van de financiering. Het Witte Huis zei dinsdag dat het ‘echte vooruitgang moet zien’ voordat het daartoe overgaat.

Buitenlandchef van de Europese Unie Josep Borrell riep dinsdag de internationale gemeenschap op de hulp aan UNRWA voort te zetten. Onder meer Canada, Zweden, Finland en Japan hebben dat inmiddels gedaan.

Nederland overweegt het Duitse voorbeeld te volgen, maar stelt dat besluit nog even uit. Dat zei demissionair minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Liesje Schreinemacher (VVD) dinsdag. Uiterlijk eind deze week hakt het kabinet de knoop door.