Waarom van een megadeal tussen Iran en China nog geen sprake is

Iran en China zouden op het punt staan de economische en militaire banden aan te halen. In ruil voor Iraanse olie zou China de komende 25 jaar ruim 350 miljard euro willen investeren in het Iraanse bankwezen, telecommunicatie, havens, spoorwegen en tientallen andere projecten. Maar de handtekeningen zijn nog niet gezet. Vier redenen waarom de megadeal tussen Iran en China nog geen hamerstuk is.

Afspraken met China zijn niet nieuw

Sinds 2016 zijn er berichten over een 25-jarige samenwerking tussen Iran en China. Er zouden afspraken zijn gemaakt toen de Chinese president Xi Jinping een bezoek bracht aan Teheran. Twee jaar voordat de Amerikaanse president Donald Trump uit het atoomakkoord met Iran stapte en nieuwe sancties invoerde voor het land, papte Iran al aan met China.

De Iraanse president Hassan Rouhani zei destijds dat Iran en China hadden afgesproken de gezamenlijke handel in 2026 te verhogen naar 550 miljard euro. Een doelstelling die niet zal worden gehaald. De handel tussen Iran en China bedroeg vorig jaar slechts een kleine 17 miljard euro en was in tien jaar niet zo laag geweest. Uiteraard spelen de sancties een grote rol die Amerika in 2018 invoerde tegen bedrijven die handel drijven met Iran. Ook Chinese banken en bedrijven bleken daar gevoelig voor.

Of onder deze moeilijke omstandigheden het genoemde bedrag van 350 miljard euro aan Chinese investeringen over 25 jaar  kan worden waargemaakt, blijft onduidelijk. Het is afkomstig van anonieme Iraanse bronnen en staat niet expliciet in het gelekte document.

Wel staat daarin een oproep tot gezamenlijke militaire oefeningen vermeld. Maar in de afgelopen jaren waren er al oefeningen van China en Iran. Ook waren er geruchten over Chinese militaire aanwezigheid in Iran en over de overdracht van eilanden in de Perzische Golf aan China, maar daarover wordt in deze versie van het document niet gesproken.

Informatie over samenwerking voornamelijk afkomstig uit Iran

Het uitgelekte conceptdocument in het Farsi, de voertaal van Iran, trok internationale aandacht. Maar in de Chinese media brengt het weinig teweeg. Volgens de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Mohammad Javad Zarif zouden de onderhandelingen over het bondgenootschap in een vergevorderd stadium zijn. Vanuit Peking is niet officieel gereageerd op de mogelijke deal. Niet verwonderlijk, want China heeft een veel breder perspectief als het gaat om samenwerking in het Midden-Oosten. 

Iran niet enige partner van China in het Midden-Oosten

China heeft in de afgelopen jaren diverse afspraken gemaakt in de regio. Zelfs met Saudi-Arabië, de aartsvijand van Iran. Ook sloten de Chinezen een deal met de Verenigde Arabische Emiraten. Het klopt dat Iran deel is van het Belt and Road Initiative, het strategische samenwerkingsproject van China dat beter bekend is als de Nieuwe Zijderoute. Maar het lijkt onwaarschijnlijk dat China Iran straks voortrekt. De Chinezen houden liever een aantal ballen in de lucht.

Iraanse politiek is verdeeld over samenwerken met China

Het document is nog niet openbaar en moet nog ter goedkeuring langs het Iraanse parlement. Dat levert mogelijk problemen op, want hoeveel is Iran bereid weg te geven aan China? Iran kent een lange geschiedenis van concessies aan het buitenland. Die leidden geregeld tot felle kritiek vanuit de oppositie en hadden politieke machtsverschuivingen tot gevolg. De conservatieve Iraanse politicus Ali Motahari stipte op Twitter aan dat Iran zich ook moet uitspreken over de vermeende vervolging van de Oeigoeren, de Chinese moslimminderheid. Daarover houdt Iran zich tactisch stil.