Kaarsjes in het zand

Als laatste land op het Amerikaanse continent schafte Brazilië in 1888 de slavernij af. En dat verleden blijft nabij. Valt de avond over de stranden van Rio de Janeiro, dan schuifelen Brazilianen door het duister. Ze planten brandende kaarsjes in het zand. Vaak ook sigaretten, drank of zoetigheden. Ze vereren zo hun voorouders, van wie de geest even zal terugkeren uit de oerwouden van Afrika om bezit te nemen van wie in gebedshouding rond de offerande zit.

Blanken betreden het zand dan maar liever niet, uit stilzwijgend respect voor de voodoo-rituelen in de parallelle samenleving van de afro-brasileiros. En morgen wordt hier toch weer gevoetbald.

Het is een mix van tolerantie en onverschilligheid. Sommige dingen zitten ook te diep om aan te raken. Sowieso liggen de scheidslijnen hier gevoelig, want de 208 miljoen Brazilianen zijn vooral kleurlingen in allerlei gradaties. Daarom is dit land wel een ‘etnische democratie’ genoemd, al was dat veel te optimistisch. Want over het algemeen geldt: hoe blanker, hoe machtiger. Omgekeerd leeft onder de machtelozen het besef dat Brazilië nu eenmaal zo is geschapen en dat je je maar beter kunt neerleggen bij de ongelijkheid. Ook in die zin is het slavernijverleden vers.

Verkiezingen vormen daarbij de schone schijn. Een vrolijk gekleurde carnavalsvertoning om even met de machtsverschillen te spotten en daarna toch het reële Brazilië te bevestigen. Telkens die ijdele hoop van een ommekeer. En dan toch weer niet.