De Europese Commissie wil dat er snel een einde komt aan de verspreiding van nepnieuws. Donderdag verklaart Europees Commissaris Mariya Gabriel (Digitale Economie) dat er zo snel mogelijk een ‘gedragscode’ wordt ontwikkeld voor techplatforms. Ze dreigt met bindende regels als die gedragscode niet blijkt te werken.
De industrie moet ‘zelfregulerend’ zijn, vindt Brussel. Tegelijkertijd vindt de Europese Commissie dat er te weinig wordt gedaan aan nepnieuws: techplatforms als Facebook zouden volgens de Commissie bijvoorbeeld sneller nepaccounts moeten sluiten.
De gedragscode van Gabriel moet al in juli klaar zijn. De reden daarvoor zijn de Europese parlementsverkiezingen in maart 2019. Gabriel maakt zich zorgen om ‘tactieken van desinformatie’ die de verkiezingen zouden kunnen beïnvloeden. Als de gedragscode in juli klaar is, volgt in december al een evaluatiemoment in Brussel om te beoordelen of die gedragscode goed werkt. Is dat niet het geval, dan komt Gabriel met verdergaande stappen.
Naast de gedragscode moedigt Gabriel lidstaten van de Europese Unie aan om zich in te zetten voor kwaliteitsjournalistiek. Ook wil ze dat er lesprogramma’s worden ontwikkeld om scholieren te helpen nepnieuws snel te herkennen.
Taskforce kwam met aanbevelingen voor sociale media
De taskforce tegen nepnieuws van de Europese Commissie presenteerde vorige maand een rapport en een lijst van tien aanbevelingen waarmee sociale media en pers ‘desinformatie’ moeten tegengaan. Techplatforms als Google, Facebook en Twitter moeten transparanter worden, vindt de werkgroep.
De adviesgroep bestaat uit 39 leden, onder wie ook vertegenwoordigers van Google, Twitter en Facebook. De taskforce deed de afgelopen twee maanden onderzoek naar nepnieuws onder leiding van de Nederlandse hoogleraar Madeleine de Cock Buning van de Universiteit Utrecht. Op basis van dat onderzoek worden conclusies getrokken over maatregelen die kunnen worden genomen om nepnieuws – of ‘desinformatie’ in de woorden van de werkgroep – terug te dringen.
Probleemstelling ontbreekt
Opvallend was dat eurocommissaris Mariya Gabriel zichzelf ten doel stelt om desinformatie in de media uit te roeien. Op basis van die doelstelling komt de onderzoekscommissie met een uitgebreid advies.
Zowel Gabriel als De Cock Buning spreekt van een complex probleem, maar nergens wordt het probleem in al zijn complexiteit van uitleg voorzien. Door de politiek genoemde consequenties van nepnieuws, zoals de inmenging van Rusland of de opkomst van populisme, worden in het rapport niet genoemd. Wel worden er tal van oplossingen opgeworpen.
10 stappen tegen desinformatie
De EU-taskforce presenteerde een 10-stappenplan waarmee techplatforms moeten deelnemen aan de bestrijding van nepnieuws:
- Nepnieuwsproducenten moeten worden ontmoedigd.
- Techplatforms moeten meer duidelijkheid scheppen over hoe ze omgaan met gebruikersdata voor advertentiedoeleinden. Ook moeten ze daarover verantwoording afleggen.
- Advertenties – ook die met een politieke lading – moeten duidelijk te onderscheiden zijn van andere berichten. Dit gebeurt al tot op bepaalde hoogte, omdat dit soort advertenties vaak met teksten als ‘promoted’ of ‘gesponsord’ worden aangemerkt.
- ‘Factcheckers’ en onderzoekers moeten toegang krijgen tot bepaalde data van techplatforms. Daarbij moet de privacy van gebruikers gewaarborgd worden. Hoe dat laatste in zijn werk moet gaan, is niet duidelijk.
- Gebruikers van sociale media moeten hun instellingen kunnen bewerken om hun ‘online experience’ te kunnen aanpassen.
- De platforms moeten samenwerken met Europese nieuwsplatforms om ervoor te zorgen dat ‘betrouwbaar nieuws’ beter bereikbaar en zichtbaar wordt.
- Trending artikelen moeten worden aangevuld met gerelateerde nieuwsartikelen.
- Platforms moeten contact tussen factcheckwebsites en gebruikers faciliteren.
- Er moet een systeem komen om het meldingensysteem van ongewenste content zo veel mogelijk waterdicht te maken. Dit moet misbruik van die systemen voorkomen. Hoe dit moet gebeuren, is niet duidelijk.
- De bedrijven moeten ‘relevante data’ (onduidelijk is wat daarmee wordt bedoeld) over het functioneren van hun platforms delen. Daarbij gaat het ook over de data die bedoeld zijn voor onafhankelijk onderzoek. Ook moeten zij informatie geven over de werking van hun algoritmes.
De aanwezige vertegenwoordigers van techplatforms Facebook, Google en Twitter, die door de groep ook verantwoordelijk worden gehouden voor de verspreiding van nepnieuws, hebben beloofd om zich aan het stappenplan van de EU te houden. Ook Wikipedia en Mozilla gingen hiermee akkoord.
De Cock Buning: ‘Stop met nepnieuwsbureau‘
Overigens zei De Cock Buning in maart dat ze de Europese Commissie gaat adviseren om te stoppen met ‘nepnieuwslijsten’ zoals die te vinden zijn op het inmiddels beruchte nepnieuwsbureau EU vs Disinfo. ‘Je moet je als overheid verre houden van wat waar is en wat niet. Overheden kunnen misbruik maken van die lijsten als ze een eigen agenda hebben en als ze willen zorgen voor gunstige berichtgeving,’ aldus de Utrechtse hoogleraar.
Het Europese nepnieuwsbureau lag eerder dit jaar ook in de Tweede Kamer onder vuur. Minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren (D66) heeft de opdracht gekregen om de afschaffing van EU vs Disinfo in Brussel aan te kaarten. Na enige weerstand ging ze daarmee in maart akkoord.