Al decennia wordt gewaarschuwd voor een vloedgolf van dementiegevallen. Maar nieuwe cijfers geven een ander beeld. Hoe kan dat?
Afgelopen week bracht Alzheimer’s Disease International zijn jaarlijkse rapport uit, met daarin verontrustende cijfers over de epidemie die ons te wachten staat. Volgens het rapport van de koepelorganisatie is het zonder ingrijpen onontkoombaar dat het aantal patiënten de komende twintig jaar verdubbelt.
In ons land vertaalt zich dit volgens Alzheimer Nederland in 50.000 nieuwe patiënten per jaar. Zulke berichten worden onder meer verspreid om overheden en andere instanties ervan te overtuigen geld te blijven steken in voorkoming en genezing van de ziekte.
Maar kloppen die alarmerende cijfers wel? Een studie die vlak voor het alzheimer-rapport uitkwam, geeft een heel ander beeld. Veel voorspellingen zijn gebaseerd op onderzoek uit de jaren tachtig, stellen onderzoekers van een waaier aan universiteiten in een artikel in het toonaangevende The Lancet Neurology.
Maar er is sindsdien veel veranderd, zowel in de gezondheidszorg als in de levensstijl van mensen, en dat heeft invloed op de cijfers over dementie (waarvan alzheimer verreweg de meest voorkomende vorm is).
Vergrijzing
De wetenschappers doken in de nieuwste cijfers en verzamelden gegevens van vijf lopende studies die allemaal keken naar de mate waarin dementie voorkwam in twee verschillende tijdvakken.
De resultaten waren verrassend. Uit vier van de vijf studies bleek dat het aantal dementiegevallen de afgelopen drie decennia nauwelijks was gestegen, ondanks de vergrijzing. In plaats van een sterke groei lijkt sprake van stabilisering.
Neem het Verenigd Koninkrijk. Daar nam het aantal nieuwe gevallen van dementie tussen 1990 en 2011 in bepaalde leeftijdsgroepen af met 22 procent. Doordat het aandeel ouderen in de bevolking groter is geworden, steeg het absolute aantal patiënten met dementie wel licht, maar die stijging was veel minder groot dan gedacht. In Spanje nam het aantal nieuwe gevallen onder mannen af met 46 procent.
Het uitblijven van een epidemie is vooral te danken aan preventie, concludeerden de onderzoekers, ook al is dat financieel nog vaak een ondergeschoven kindje.
De Engelse Alzheimer Society berekende onlangs dat de afgelopen jaren 5 procent van alle uitgaven is besteed aan preventie, 11 procent aan diagnose, 20 procent aan zorg en het overgrote deel, 65 procent, aan het zoeken naar een behandelmethode. Dat terwijl preventie duidelijk het succesvolst is gebleken.
Zo is het aantal mensen dat rookt – een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van dementie – sterk gedaald. Ook andere risicofactoren, waaronder een hoge bloeddruk of een hoog cholesterolgehalte, zijn stevig aangepakt.
Daarnaast helpt het dat we steeds slimmer worden. Hoogopgeleide mensen hebben minder kans op dementie, omdat hun brein meer reservecapaciteit heeft. Hun hersenen kunnen meer schade hebben voordat de ziekte zich openbaart.
Brein
Een Deense studie uit 2013 liet al zien dat de huidige 95-jarigen beter bij de pinken zijn dan mensen die tien jaar geleden op die leeftijd zijn getest. Dat komt vermoedelijk door betere opleiding en een stimulerender omgeving, twee factoren die het ontstaan van dementie kunnen uitstellen of voorkomen. Omdat het opleidingsniveau sindsdien nog verder is gestegen, vooral dat van vrouwen, is de kans groot dat het aantal gevallen van dementie hierdoor de komende decennia nog verder daalt.
Als meer werk wordt gemaakt van preventiemaatregelen kunnen veel meer gevallen van dementie worden voorkomen. Rotterdamse onderzoekers van het ErasmusMC stelden recent op een congres over alzheimer zelfs dat door aanpassing van de levensstijl eenderde van de gevallen kan worden voorkomen. Dat cijfer is lichtelijk overdreven, omdat ook een lage opleiding als te veranderen levensstijl werd opgevoerd, terwijl doorstuderen niet voor iedereen is weggelegd.
Niettemin kan een gezondere levensstijl veel bijdragen aan het verder in toom houden van de ziekte: beter eten, meer bewegen en je brein in vorm houden door het te blijven stimuleren, helpen allemaal om dementie te voorkomen.
De enige ontwikkeling die nog echt roet in het eten kan gooien, is de toename van het aantal mensen met overgewicht. Dat, en de eraan gelieerde kans op suikerziekte, zijn risicofactoren voor dementie. Niettemin stellen de auteurs van de overzichtsstudie dat het tijd is om het beleid aan te passen aan de nieuwste cijfers. Want die zijn al onrustbarend genoeg.
Elsevier nummer 36, 5 september 2015