Antibiotica bij kinderen verstoren een gezonde darmflora

21 mei 2015Leestijd: 3 minuten
'ANP'

Doordat antibiotica bacteriën doden, verstoren ze ook de ontwikkeling van de darmflora en daarmee het immuun­systeem. Mogelijke gevolgen: overgewicht, allergie en auto-immuunziekte.

Het is vooralsnog een vrij ­onverklaarbare epidemie: de stijging van het aantal mensen met allergieën en auto-immuunziekten. Het percentage mensen met een allergie is de afgelopen 25 jaar verdubbeld, terwijl ziekten als diabetes type 1 en multiple sclerose met een kwart zijn gestegen in ongeveer dezelfde tijd.

Veel mogelijke oorzaken worden genoemd, van genetisch gemodificeerde gewassen tot weekmakers, maar bewijs ontbreekt.

Wetenschappers lijken de laatste jaren in elk geval een deel­oorzaak op het spoor te zijn: antibioticagebruik op heel jonge leeftijd. Doordat antibiotica bacteriën doden, verstoren ze ook de ontwikkeling  van de darmflora en daarmee het immuun­systeem.

‘De darmen van baby’s zijn zo goed als steriel,’ zegt Jan Knol (47), hoogleraar microbiologie van het vroege leven aan Wageningen University. ‘In de eerste ­levensjaren vullen die zich met bacteriën, die hij de rest van zijn leven bij zich houdt.’

Immuunsysteem

Tegelijk gaan de bacteriën ook een interactie aan met het immuunsysteem van de pasgeborene. Op die manier wordt het immuunsysteem opgeleid: het leert waarop het wel en niet moet reageren en in welke mate.

Om de zoveel maanden is de samenstelling van de zich ontwikkelende darmflora weer anders. De eerste bacteriën nestelen zich direct na de geboorte en zijn afkomstig van de vagina, de darmen en de huid van de moeder. De bacteriën die het beste moeder- of flesmelk kunnen afbreken, overleven vervolgens.

Als daarna het vaste voedsel zijn intrede doet, komt de laatste lading bacteriën langs, die vooral gespecialiseerd zijn in het afbreken van koolhydraten en andere complexe voedingsstoffen. Uiteindelijk is op driejarige leeftijd de darminhoud nagenoeg ­gelijk aan die van een volwassene.

Cruciaal

De opbouw van de darmflora volgt een precies schema. Het lukt wetenschappers om op één maand nauwkeurig de leeftijd van een baby in te schatten op basis van de soorten bacteriën in de darmen. Maar een antibioticakuur gooit dit schema overhoop. Dat kan er bijvoorbeeld toe leiden dat enkele cruciale bacteriesoorten afsterven, net op het moment dat het immuunsysteem wordt getraind.

Die bacteriesoorten komen vaak later alsnog wel op hun plek, maar het immuunsysteem blijft onaf. En dat verhoogt het gevaar op het ontwikkelen van een allergie of een auto-immuunziekte op latere leeftijd.

Bij het ontwikkelen van overgewicht lijkt de bacteriepopulatie juist permanent veranderd door een antibioticakuur. Sommige bacteriesoorten komen juist in grotere aantallen voor, terwijl andere het laten afweten.

Vetopslag

Hoe dat precies tot overgewicht leidt, is nog onderwerp van discussie. ‘Het kan zijn dat de darmflora van mensen met overgewicht meer energie halen uit dezelfde hoeveelheid voedsel,’ zegt Knol. ‘Maar het kan ook komen doordat de bacteriesamenstelling van kinderen die op jonge leeftijd een antibioticakuur hebben ondergaan, eerder leidt tot ontstekingen in het lichaam. En dat leidt weer tot vetopslag en dus tot over­gewicht.’

In Amerikaans-Brits onderzoek bleek dat driejarigen die als baby antibiotica kregen, gemiddeld een hogere BMI hadden dan hun leeftijdsgenoten die antibioticavrij waren opgegroeid. Vooral in de eerste zes maanden had een kuur een sterk effect. Het is wel belangrijk te beseffen dat antibiotica niet per definitie leiden tot over­gewicht. Ze verhogen alleen de kans.

Maar terughoudend gebruik van antibiotica lijkt geboden. Nog steeds is een kwart van de voorgeschreven antibiotica eigenlijk onnodig, zo bleek onlangs uit onderzoek van het Erasmus MC in Rotterdam. Ook te vroeg geboren baby’s en baby’s die met een keizersnede ter wereld komen, krijgen vaak preventief antibiotica voorgeschreven.

Elsevier nummer 22, 30 mei 2015