Een van de zaken die terrorismebestrijding zo lastig maken, is het waterbedeffect. Als het Westen in Syrië en Irak successen behaalt, zal een aantal IS-strijders uitwijken naar andere oorden. De keuze voor Libië is dan snel gemaakt, het land verkeert in totale anarchie.
De Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Italië en Frankrijk overwegen daarom een derde front tegen IS in Libië. De Amerikanen zijn er alvast begonnen met bombarderen.
De vorige westerse interventie in Libië eindigde in een nachtmerrie. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, met steun van de Verenigde Staten, besloten de inwoners van Benghazi te behoeden voor de bommen van Muammar al-Khaddafi.
Tot ontzetting van Rusland en de Arabische wereld leidde de interventie echter tot een regimewisseling. Rebellen wisten de vluchtende Khaddafi te traceren en schoten hem dood. Beelden van zijn dode lichaam gingen de wereld rond.
Vervolgens maakten de westerse mogendheden zich uit de voeten, bang als zij waren om verstrikt te raken in de vorming van een nieuwe natie, zoals de Verenigde Staten in Irak in 2003.
Zodra immers de ijzeren hand van een dictator wordt weggehaald, steken alle rivaliteiten in een land de kop weer op. In Libië maakten milities elkaar het leven zuur en kregen toegang tot de enorme wapenvoorraden van Khaddafi. De omringende landen, waaronder Mali, raakten gedestabiliseerd.
Regeringen
De situatie is deprimerend. Libië kent drie regeringen. Een eenheidsregering in Tunesië die slechts wordt erkend door een minderheid in de parlementen van de twee rivaliserende regeringen in Tripoli en Al-Bayda. De drie regeringen gunnen elkaar het licht in de ogen niet. Hun milities bestrijden elkaar fel en de inzet is natuurlijk het zwarte goud: olie.
In dit machtsvacuüm zag IS zijn kans schoon. IS-commandanten doken op in Sirte, de geboorteplaats van Khaddafi, en verzamelden daar 6.000 strijders, onder wie vele buitenlandse vrijwilligers. IS heeft nu de controle over 300 kilometer kustlijn aan weerszijden van Sirte.
Deze ontwikkelingen zijn om een aantal redenen verontrustend. In de eerste plaats heeft terreurgroep Boko Haram in Nigeria zich onderhorig verklaard aan IS. Jihadisten in Afrika weten elkaar tegenwoordig goed te vinden met alle gevolgen van dien.
Ten tweede bedreigt IS de Libische olie-installaties waardoor de olie-inkomsten van het verdeelde land nog verder teruglopen. Italië, dat grote belangen heeft in de Libische olie-industrie, is dan ook een sterk voorstander van militaire actie.
Rome kan worden beschouwd als de grote verliezer van het afblazen van de Southstream-pijpleiding die Russisch gas naar onder meer Italië had moeten brengen. Daardoor wordt de Libische olie nog belangrijker voor Italië, dat al gevechtsvliegtuigen heeft verplaatst naar Trapani op Sicilië.
Migrantencrisis
Ten slotte raakt de chaos in Libië ook de migrantencrisis. Nu Macedonië de grens dreigt te sluiten en de route door Turkije mogelijk onaantrekkelijker wordt, is het denkbaar dat migranten in Libië weer op gammele bootjes naar Italië zullen stappen.
Omdat IS een deel van de Libische kustlijn controleert, is het gevaar niet denkbeeldig dat IS-strijders via deze route een aanslag plegen in Rome. IS heeft van de wens daartoe in elk geval geen geheim gemaakt.
Italië heeft dus goede redenen om deel te nemen aan een militaire actie. Hetzelfde geldt voor president Barack Obama die publiekelijk zijn besluit betreurt om Libië geen nazorg te geven, en nu bereid is om IS ook in Libië te bestrijden. Parijs en Londen, beide bevreesd voor aanslagen, zijn eveneens bereid om mee te doen.
Britse en Amerikaanse commando’s bevinden zich al in Libië. Hun pogingen om samenwerking tot stand te brengen tussen de verschillende lokale milities, hebben weinig opgeleverd.
Onder deze omstandigheden kan met schaarse grondtroepen, gedekt door luchtsteun, niet veel meer worden bereikt dan indamming. IS-strijders zullen zich ongetwijfeld verplaatsen naar de omringende landen. Jihadisme in Afrika is, net als elders, uitgegroeid tot een veelkoppig monster.
Een interventie zal de druk op de milities verhogen om de strijdbijl te begraven en gezamenlijk de olie-installaties te beschermen tegen IS. Zonder nazorg zal straks de prille herwonnen eenheid slechts van tijdelijke aard zijn.
Elsevier nummer 8, 27 februari 2016