De feiten: Hoe anti-immigratieprotest leidde tot ongekend geweld
Bron: NRC, XDe demonstratie van X-fenomeen Els Noort, alias Els Rechts, liep zaterdag 20 september volledig uit de hand. De aanvankelijk vreedzame demonstratie tegen het asielbeleid viel al snel uiteen in twee groepen.
Eén groep stond bij het podium te luisteren naar toespraken van sprekers als Els Noort en oud-Kamerlid Wybren van Haga (BVNL). Er vielen bij dat podium weliswaar harde woorden, maar geen klappen.
Extreem-rechtse hooligans en Voorpost zorgen voor rellen
De andere groep had duidelijk van meet af aan het plan om er een gewelddadige middag van te maken. Kort na het begin van de demonstratie verliet deze groep van ongeveer 1.200 demonstranten het Malieveld, om op de snelweg A12 de confrontatie met de politie te zoeken.
‘Wij zijn Nederland,’ scandeerde de meute, wapperend met de omstreden Prinsenvlag, die wordt geassocieerd met de NSB. Ze vielen agenten aan, journalisten kregen vuistslagen te verduren. Er klonken antisemitische leuzen, de Hitlergroet werd gebracht. Het was een bont gezelschap van extreem-rechtse hooligans en leden van extremistisch-nationalistische groeperingen, zoals Voorpost.
Aanval op A12 en partijbureau D66
Nadat de demonstranten met traangas en wapenstokken van de snelweg waren verjaagd, vielen ze het partijbureau aan van D66 in het centrum van Den Haag. Ze zetten een brandende container voor de deur van het pand, waarvan op dat moment niet duidelijk was of er mensen binnen waren.
Ook probeerden ze met geweld het Binnenhof binnen te dringen, dat momenteel wordt verbouwd. Alleen dankzij massale inzet van de ME mislukte dit plan. Wel sneuvelden er ruiten van het middeleeuwse gebouw.
Inmiddels zijn enkele relschoppers via ‘supersnelrecht’ veroordeeld tot taakstraffen, celstraffen en het storten van geld in het Schadefonds Geweldsmisdrijven.
Politie grijpt hard in met traangas en wapenstokken
VVD-ministers Eelco Heinen (Financiën) en Foort van Oosten (Justitie en Veiligheid) weigerden in eerste instantie om de rellen ‘politiek’ of ‘rechts-extremistisch’ te noemen.
Van Oosten negeerde zelfs een dringend advies van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) hierover, schrijft NRC. Na kritiek uit de Tweede Kamer spreekt hij inmiddels toch van ‘extreemrechtse relschoppers’.
Rellen en protesten tegen asielbeleid in Nederland
De rellen van zaterdag staan niet op zichzelf. Lucas Bolsius, burgemeester van Amersfoort, werd onlangs nog bedreigd vanwege de mogelijke komst van twee opvangcentra in de stad. Al jaren neemt het aantal politici dat bedreigd wordt toe.
Vorig jaar werd een man veroordeeld tot een jaar cel. Hij had Frans Timmermans bedreigd op sociale media en bleek daadwerkelijk vuurwapens en munitie in huis te hebben. Ten tijde van de coronacrisis was toenmalig zorgminister Hugo de Jonge (CDA) geregeld het slachtoffer.
Ook D66-voorman Rob Jetten wordt vaak bedreigd. In december 2024 stond een Rijssenaar voor de rechter. Hij had voormalig staatssecretaris voor Asiel en Migratie Eric van der Burg (VVD) uitgescholden. Tegen Jetten zei hij: ‘Pas op, ik trek je kk kop eraf.’
De gemeente Coevorden blies afgelopen zomer plannen voor een kleinschalig opvangcentrum voor tienermeisjes met een asielstatus af, nadat relschoppers brand hadden gesticht en de politie met eieren hadden bekogeld. Een week na de rellen riep PVV-leider Geert Wilders aanhangers op om in verzet te komen tegen een besluit van de gemeenteraad over een azc in Zwolle.
‘Als de gemeenteraad positief besluit, dan is de tijd voor mij voorbij dat we het accepteren. Jullie moeten het niet accepteren,’ sprak hij aanhangers toe. Hoewel Wilders hen opriep om geen geweld te gebruiken, gaf hij aan dat hij ‘niks tegen grimmig’ had.
Ook in Noordwijk werden maandag 22 september agenten en journalisten met eieren, rookbommen en vuurwerk bekogeld bij een informatieavond over plannen voor een azc.
Wie zegt wat over de Malieveldrellen?
Bron: Omroep West, X, Bing, NRC- Geert Wilders heeft de rellen op het Malieveld veroordeeld. ‘Snelweg blokkeren en geweld tegen de politie totaal maar dan ook totaal onacceptabel. Idioten’. Ook schreef de PVV-leider op X: ‘Oppakken, vastzetten en de sleutel weggooien. Tuig.’
- ‘Als we die bredere trend van haat, intimidatie en verharding willen stoppen, dan zullen we er ook voor moeten zorgen dat het politieke debat als voorbeeld voor het hele land weer een normaal debat wordt. Dat we daar opstaan en ons uitspreken als er extreme dingen worden gezegd, die niet door de beugel kunnen en mensen in het land het idee geven dat je dit soort extreme stappen mag en kan ondernemen,’ zegt D66-fractievoorzitter Rob Jetten tegen Omroep West.
- ‘Er kunnen allerlei gevolgen zitten aan wat je hier zegt. Ik probeer dat met enige nuance te doen,’ zei JA21-fractievoorzitter Joost Eerdmans in de Tweede Kamer naar aanleiding van de rellen.
- ‘NSB-vlaggen op het Malieveld, geweld tegen de politie door extreem-rechts. Onacceptabel. Dit zijn Trumpiaanse toestanden, gevoed door politici die angst en verdeeldheid zaaien,’ reageerde GroenLinks-PvdA-fractievoorzitter Frans Timmermans.
- ‘Dat is gewoon extreem-rechts tuig,’ zei VVD-fractievoorzitter Dilan Yeşilgöz.
- Haar partijgenoot minister Eelco Heinen (Financiën) zag aanvankelijk juist geen politiek geweld: ‘Je gaat dingen politiek maken die niets met politiek te maken hebben,’ reageerde hij bij WNL.
- Het ging niet om politiek geweld, maar ‘puur om het belagen van politieagenten, het vernielen van andermans bezit. Het is niet meer en minder dan dat,’ zei minister Van Oosten bij het vragenuurtje in de Tweede Kamer op dinsdag 23 september.
- Door het geweld niet als rechts-extremistisch te bestempelen, werkt Van Oosten volgens de NCTV ‘normalisering’ van het gedachtegoed in de hand, met gevolgen voor ‘de democratische rechtsorde’ en ‘de nationale veiligheid’, blijkt volgens NRC uit een advies dat Van Oosten voorafgaand aan het vragenuurtje kreeg.
EW's visie: Zolang het klimaat rondom asiel niet verandert, is het wachten op een tweede 'Malieveld'
Door: Maria Bouwman, redacteur Onze OverheidHet is, ook in het belang van de nationale veiligheid, te hopen dat het kabinet stopt met wegkijken van het extreem-rechtse geweld van zaterdag 2o september. Alleen dan ontstaat er ruimte om te reflecteren op de rol van politiek Den Haag in het steeds verder verruwende klimaat rondom asiel.
NCTV is helder: extreem-rechts politiek geweld
Dat het geweld van afgelopen zaterdag diep schokkend is, daar zijn de meeste politici het over eens. Maar wat er precies is gebeurd, daar moest in elk geval de VVD even heel diep over nadenken.
Het antwoord is helder, blijkt uit de analyse van de NCTV. Dit was extreem-rechts, politiek gemotiveerd geweld. Een aanzienlijk deel van de grootste relschoppers was óók hooligan, en supportersclubs speelden een belangrijke rol in de organisatie van het geweld.
Maar ook een hooligan die racistische en nationalistische leuzen scandeert tijdens het aanvallen van de politie, journalisten en een partijbureau, pleegt extreem-rechts geweld. Wie dat bagatelliseert of er, zoals ministers Van Oosten en Heinen, niet eens over wil praten, speelt een gevaarlijk spel.
VVD-ministers onder vuur om reactie op rellen
Van Oosten weigerde het extreem-rechtse beest in de bek te kijken. Hij kon het zelfs niet opbrengen om iemand die een Hitlergroet brengt ‘neonazi’ te noemen. Pas nadat er ophef was ontstaan, krabbelde hij terug: het waren toch ‘hooligans en extreem-rechtse relschoppers’ geweest.
Dat Van Oosten bleef ontkennen, zelfs na het rapport van de NCTV die waarschuwt dat ontkenning van het politieke geweld de democratische rechtsorde ondermijnt en de nationale veiligheid schaadt, is politiek gezien misschien wel het zorgelijkste van de afgelopen week.
Politieke retoriek en de rol van woorden
De politiek heeft een belangrijke normerende rol. Terecht legden politici op links en rechts, van Frans Timmermans tot Joost Eerdmans, een verband tussen de polariserende en haatzaaiende taal in de Tweede Kamer, en de rellen op de A12.
Ook in een doorgaans zo vreedzaam land als Nederland zijn woorden niet zonder gevolgen. Demonisering van politici en partijen kan leiden tot politiek geweld en uiteindelijk zelfs tot brute moord, weten we sinds de dood van Pim Fortuyn.
Zoals Sigrid Kaag (D66), die weet hoe het voelt om bedreigd te worden, zei: ‘Woorden doen ertoe.’ Intimiderende en demoniserende woorden van politici kunnen op sociale media een groter publiek bereiken dan ooit tevoren. Anonieme toetsenbordridders jutten elkaar op onder berichten van Kamerleden met doodswensen en bewegende plaatjes van vallende guillotines.
Reactie Wilders
Pal na de rellen reageerde PVV-leider Geert Wilders op beelden van vechtende asielzoekers: ‘De vrienden van Frans Timmermans aan het werk.’ Het is moeilijk om geen relatie te zien tussen dit soort berichten en de uitlatingen van demonstratieorganisator en zelfverklaard PVV-fan, Els Noort. Wilders benadrukt weliswaar keer op keer tegen geweld te zijn, maar het is de vraag of dit bij zijn aanhang landt.
Noort stelde bijvoorbeeld eerder op X dat er een oorlog zou uitbreken als GroenLinks-PvdA de grootste zou worden bij de verkiezingen. Noort: ‘Dan doe ik zeker mee!’ Toen groepen hooligans aankondigden naar de demonstratie te komen, reageerde Noort met hartjes.
Malieveld-rellen passen in zorgelijke trend
Politici moeten donderdag bij het ingelaste debat de rellen op het Malieveld niet door een rietje bekijken. Ze passen in een trend van steeds agressievere politieke retoriek, en van agressie en geweld bij protesten tegen het asielbeleid.
Zolang de asieldiscussie niet afkoelt en politici excessen aan personen en partijen blijven koppelen, is het wachten op een tweede ‘Malieveld’.