Frans Timmermans prijst Spanje als het voorbeeld voor een strenger asielbeleid, maar de cijfers vertellen een ander verhaal, schrijft Richard Hogenkamp.
‘Mensen die geen recht hebben op asiel, uitgeprocedeerd zijn, moeten sneller terug. Als het Spanje lukt, moet het ons ook lukken.’
Uitspraak van GroenLinks-PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans in het eerste tv-debat van de verkiezingscampagne, afgelopen zondag bij RTL4. Spanje als voorbeeld stellen voor hoe het moet, is opmerkelijk. Het aantal asielzoekers dat vanuit Spanje naar het land van herkomst terugkeert, is laag.
Hoe Spanje migratiecijfers bijhoudt
Spaanse cijfers als ijkpunt nemen, vereist kennis van de verschillende lijsten die Spanje bijhoudt over de in- en uitstroom van migranten. Eens per twee weken publiceert het Spaanse ministerie van Binnenlandse Zaken een tussenstand van de, zoals de Spaanse regering het noemt, ‘ongeoorloofde migratie’. In dat getal telt de Spaanse regering het aantal migranten bij elkaar op dat met bootjes of lopend – over land – arriveert.
Bootmigranten komen meestal aan op de Canarische Eilanden of op de eilanden Ibiza, Formentera en Mallorca. Migranten die over land aankomen, zijn mensen die een gat vinden in een van de grensovergangen tussen Marokko en de door Marokko omsloten Spaanse exclaves Melilla en Cueta.
Wie beide groepen bij elkaar optelt, ziet dat in 2022 over zee en land 31.219 migranten aankwamen in Spanje; in 2023 waren het er 56.852, vorig jaar 63.970.
De onzichtbare migratie via het vliegtuig
Er is nog een derde manier waarop migranten in Spanje aankomen: met het vliegtuig, vooral vanuit Midden- en Zuid-Amerika. De afgelopen jaren was hun aantal veel hoger dan het aantal migranten dat over zee of land in Spanje arriveerde.
Ze worden bij binnenkomst niet als migrant geregistreerd, omdat de meesten binnenkomen als toerist of zakelijk reiziger. Bij aankomst moeten ze wel beloven binnen 90 dagen terug te reizen.
Hoewel ze die belofte doen, gaan jaarlijks naar schatting 300.000 Latijns-Amerikanen na die 90 dagen niet terug. Het grootste deel van hen verdwijnt in de illegaliteit. Ze trekken in bij familie die al in Spanje woont en worden zo vaak onzichtbaar voor de autoriteiten. Naar schatting eenderde van hen heeft die mogelijkheid niet en vraagt asiel aan.
Spanje ontvangt andere groepen asielzoekers dan Nederland
Er zijn in Spanje uiteindelijk drie getallen die een rol spelen: het aantal ‘ongeoorloofde migranten’, vorig jaar 63.970, het aantal Latijns-Amerikanen dat jaarlijks aankomt in Spanje, en het aantal asielzoekers.
Uit cijfers die Spanje inleverde bij Eurostat, het statistisch bureau van de Europese Unie, blijkt dat in 2023 in Spanje 160.460 asielaanvragen zijn gedaan. In 2024 steeg dat aantal naar 164.010. De topvijf van landen waar de asielzoekers vandaan komen, is in Spanje totaal anders dan in Nederland.
De grootste groep komt uit Venezuela, daarna volgen Colombia, Mali, Peru en Senegal. Voor Nederland geldt dat in 2024 de meeste asielzoekers kwamen uit Syrië, gevolgd door Irak, Turkije, Eritrea en Jemen.
Soepeler verblijfsregels voor Afrikaanse en Latijns-Amerikaanse migranten
Spanje is een stuk soepeler dan Nederland bij het toekennen van een verblijfsstatus. Migranten uit Mali maken in Spanje een goede kans om aan het einde van de procedure verblijfspapieren in handen te hebben.
Voor Latijns-Amerikaanse asielzoekers geldt dat zij papieren krijgen als ze kunnen aantonen dat ze, nadat ze in Spanje aankwamen twee jaar hebben gewerkt, ook als dat in de illegaliteit gebeurde. Het aantal asielaanvragen dat wordt afgewezen, lag in Spanje de afgelopen jaren gemiddeld op 43.000.
Marokkaanse seizoenarbeiders vormen een aparte groep
Wat Nederland en Spanje gemeen hebben, is dat een flinke groep Marokkanen naar beide landen reist. In Nederland worden ze vaak ‘gelukszoekers’ genoemd; in Spanje wordt hun aanvraag veelal gezien als een manier om het land binnen te komen en in het zuiden van Spanje illegaal aan het werk gaan tijdens de oogstperiode.
In 2023 vroegen in Spanje 3.036 Marokkanen asiel aan, in 2022 waren het er 3.913. Over 2024 is nog geen officieel cijfer gepubliceerd. Als de oogst voorbij, en het werk dus op, keren veel van deze Marokkanen terug naar eigen land.
Weinig uitzettingen ondanks stijgend aantal asielaanvragen
En zo zijn we gekomen bij het aantal asielzoekers dat Spanje jaarlijks verlaat. Net als in Nederland is die groep in Spanje te verdelen in mensen die vrijwillig vertrekken en zij die gedwongen de grens worden overgezet.
Het jaarlijkse aantal vertrekkers ligt rond 7.000. Van hen gaat ruim de helft vrijwillig; voor een flink deel zijn dat de Marokkaanse seizoensarbeiders.
In de Spaanse politiek wordt meer waarde gehecht aan het aantal gedwongen uitzettingen.
Minder uitzettingen onder linkse regering-Sánchez
Wie kijkt naar 2023 en 2024 samen, ziet dat er door Spanje de laatste twee jaar 2.736 minder uitzettingen zijn uitgevoerd dan in de eerste twee jaar waarin Spanje werd geregeerd door een linkse regering onder leiding van premier Pedro Sánchez, terwijl het aantal asielaanvragen sinds 2018 steeg van 52.730 naar 164.010 vorig jaar.