Thema’s die Nederland volop bezighouden stonden centraal in de dertiende Troonrede die koning Willem-Alexander uitsprak. Veiligheid, polarisatie, wonen en zorg. Maar de Koning wierp veel vragen op, waarop geen antwoorden kwamen.
Demissionair premier Dick Schoof en zijn kabinet van VVD en BBB – met 32 Kamerzetels de smalste basis ooit – beseffen maar al te goed dat het de oppositie nodig heeft om nog iets voor elkaar te krijgen alvorens er een nieuw kabinet is.
‘Bij de start van dit parlementaire jaar geldt nog meer dan anders dat de polsstok van het regeringsbeleid niet verder rijkt dan u toestaat,’ opende Willem-Alexander de enige jaarlijkse speech waarop hij zelf amper invloed heeft.
Vervolgens ging het over ‘de zorgen van de mensen over werk, wijk en woning’. Een pauzeknop kan Nederland gezien die zorgen niet gebruiken. Zeker niet gezien de geopolitieke veranderingen.
Prinsjesdag 2025: veel vragen zonder antwoorden
Trots meldde de Koning dat ‘bij de succesvolle NAVO-top in juni alle ogen van de wereld op Den Haag waren gericht’. Op die top besloten de NAVO-landen de defensie-uitgaven fors te verhogen. Maar hoe dat te betalen, blijft ook na deze Troonrede onduidelijk.
De Koning had veel vragen zonder antwoorden. Zoals over hoe om te gaan met digitale dreigingen, en met de kansen en risico’s van kunstmatige intelligentie.
‘Het is goed als we ons, bij alle onzekerheden die er zijn, steeds realiseren dat het leven alleen achterwaarts kan worden begrepen, maar voorwaarts moet worden geleefd,’ was een zin die eigenlijk aangaf dat het kabinet het ook allemaal niet weet en daarom voortbouwt op wat in gang is gezet.
Elkaar de hand reiken
Echt bemoedigend klonk het allemaal niet. Zeker niet gezien de staat van het land ‘waarin mensen steeds vaker tegenover elkaar staan’, aldus de Koning.
‘Op straat, online, op universiteiten en niet in de laatste plaats, ook in Den Haag. Met uitgesproken opvattingen, voor of tegen, zwart of wit. Alsof het gelijk van de een automatisch het ongelijk inhoudt van de ander. Terwijl de maatschappelijke werkelijkheid bijna altijd oneindig veel complexer is dan dat.
‘Het kabinet is ervan doordrongen dat dit ook van zijn kant vraagt om een open, luisterende houding en tot compromis bereidheid. Debat en verschil van inzicht horen bij een levende democratie. Maar wat er ook bij hoort, is de bereidheid elkaar op een volwassen manier de hand te reiken.’
Terwijl de Koning deze woorden uitsprak, had de camera PVV-leider Geert Wilders in het vizier. Gezien zijn strijdbare gezichtsuitdrukking, leek die zich al voor te bereiden op harde confrontaties bij de Algemene Politieke Beschouwingen van de komende dagen.
Onveilig met keppeltje of hoofddoek
Greep krijgen op migratie is volgens de Koning een van de grootste zorgen die leven. Ook nu de PVV geen coalitiepartij meer is, vindt het kabinet het thema urgent. Net als de onveiligheid op straat.
‘We kunnen niet accepteren dat meisjes en vrouwen zich op straat niet veilig voelen. Of mensen met een keppeltje op of een hoofddoek om. Of dat twee mensen van hetzelfde geslacht niet hand in hand kunnen lopen.’
Meer geld komt er voor veiligheid op stations, voor meer opvang voor vrouwen die met huiselijk geweld ondergaan en de aanpak van femicide.
Bedrijven komen er bekaaid af
Het bedrijfsleven heeft met dit demissionaire kabinet het nakijken.
Ja, er komt een nationaal investeringsfonds. En ja, het is er ‘belangrijk dat Nederland van het stikstofslot afgaat, zodat de vergunningverlening weer op gang kan komen’, zei de Koning.
‘Dat is dringend nodig om meer huizen te kunnen bouwen, voor bedrijven die willen investeren, maar ook om werk te kunnen maken van de grootste onderhoudsopgave ooit aan wegen, bruggen en andere infrastructuur.’
Het kabinet wil dat landbouw, natuur en industrie met elkaar ‘in balans’ komen en dar ‘stikstofdoelen worden gehaald’. Maar hoe het dit allemaal wil bereiken?
Troonrede 2025: zorgen over economie en vertrek van bedrijven
Een zin over het belang van voedselzekerheid ontbrak niet, dankzij dit kabinet met BBB erin.
Gelukkig maar dat de werkloosheid structureel laag blijft en de armoede verder is gedaald. En dan is er natuurlijk nog de groei van de koopkracht voor iedereen en de verlaging van de brandstofaccijns. Zo had de Koning toch nog iets positiefs mee te delen.
Maar hij voegde er meteen aan toe: ‘De economische groei is te klein om de verzorgingsstaat op peil te houden. Om dit te voorkomen is een florerend bedrijfsleven broodnodig, maar in realiteit blijven investeringen achter en vertrekken bedrijven.’
Zorgen over polarisatie om Gaza
En dan moesten de oorlogen in Oekraïne en Gaza nog komen: ‘Velen in ons land zijn diep betrokken bij Israël en de Palestijnen. En zijn uitermate bezorgd over de noodsituatie in Gaza.
‘Iedereen wil dat er zo snel mogelijk een einde komt aan het menselijk leed. Het kabinet hoopt vurig, en zal er zich ook voor inzetten, dat mensen rond dit onderwerp niet nog meer tegenover elkaar komen te staan.’
Hoop doet leven, maar de kiezer moet aan het werk. Niet alleen op 29 oktober om te stemmen voor een nieuwe Tweede Kamer, maar ook op 18 maart voor de gemeenteraden. Goed dat de Koning dit op deze hoogtijdag van de democratie nog eens memoreerde, want het politieke speelveld is toe aan verbouwing.