De moord op de Amerikaanse activist Charlie Kirk laat zien hoe gevaarlijk de normalisering van politiek geweld is. Ook onder Nederlandse jongeren groeit het wantrouwen in de democratie, schrijft Zihni Özdil.
Ik heb getwijfeld of ik deze column zou schrijven. De moord op Charlie Kirk, de jonge conservatieve activist, heeft in de Verenigde Staten een storm van reacties losgemaakt. Maar ook in Nederland manifesteert zich weer die extreem gepolariseerde politieke cultuur. Die is giftig.
Daarom vroeg ik me af: wil ik me daarin mengen?
Maar ik doe het toch. De vrijheid van meningsuiting is mij altijd na aan het hart gegaan. Daarnaast heb ik me altijd sterk gemaakt voor goed onderwijs en een hoopgevende sociaal-economische toekomst voor jongeren.
Juist daarom kan ik niet zwijgen over deze moord. Omdat die symbool staat voor een dieper probleem.
Het is geen toeval dat de verdachte van de moord op Charlie Kirk een Gen Z’er is. Recente enquêtes in de Verenigde Staten laten zien hoe zorgwekkend groot de acceptatie van politiek geweld is onder deze generatie.
Gen Z en goedkeuring politiek geweld
Volgens het Center for Information & Research on Civic Learning and Engagement (CIRCLE) scoort een significant deel van Gen Z hoog op ‘rechtvaardiging van politiek geweld’.
Een Harvard Youth Poll wijst uit dat slechts 27 procent van de 18- tot 25-jarigen sterk gelooft dat democratie het beste systeem is. En dat velen cynisch genoeg zijn om geweld niet uit te sluiten.
Het Bipartisan Policy Center concludeert dat Gen Z’ers als generatie enorm uit de pas loopt als het gaat om de goedkeuring van politiek geweld. Zo blijkt liefst 56 procent aanslagen op gekozen volksvertegenwoordigers te accepteren.
Waarom jongeren de overheid wantrouwen
De situatie in Nederland is net zo zorgwekkend. Neem een recent onderzoek in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken over polarisatie onder jongeren.
De bevindingen zijn zo helder dat ik er een paar citeer: ‘Jongeren wantrouwen de (lokale) overheid en zijn daarin uitgesproken. De coronaperiode heeft dit versterkt, maar er spelen meer factoren een rol, zoals de wooncrisis, klimaatcrisis en Toeslagenaffaire. Het aantal armen daalt weliswaar, maar de ernst van de armoede is toegenomen. Professionals geven aan dat ze hierdoor bij jongeren frustratie, wanhoop, somberheid en gebrek aan toekomstperspectief zien. Ook merken ze dat jongeren zich niet gehoord voelen.’
Combineer dat met het CIRCLE-rapport, dat ook in Nederland resoneert: Gen Z deelt bij ons dezelfde frustraties over de in haar ogen falende democratie. Gevolg: lage scores op vertrouwen in instituties en een toenemende polarisatie.
Neoliberalisme in Angelsaksische landen en Nederland
Waarom zijn deze cijfers juist zo schrikbarend in Angelsaksische landen en in Nederland? Beide gebieden zijn de plekken in het Westen waar het neoliberalisme het hardst heeft toegeslagen.
In een eerdere EW-column betoogde ik dat cancelcultuur een logisch gevolg is van een leenstelsel in het onderwijs. Studenten worden onderwijsconsumenten. En gaan zich ook zo gedragen.
Dus eisen ze voor hun geld een plek waar ze niet te veel worden geconfronteerd met andersdenkenden. Gelijk hebben ze, want de klant is koning. Keerzijde is dat deze onderwijsconsumenten niet worden opgeleid tot kritische denkers in een open debatcultuur.
Radicalisering Gen Z op zowel links als rechts
Ook in Nederland kampen veel Gen Z’ers met torenhoge studieschulden, een woningcrisis en onzekere banen. Ze brengen uren door op sociale media. Waar algoritmes hen in echokamers duwen. Een boze post over ‘het systeem’ of een ‘fout’ publiek figuur krijgt meer views dan een genuanceerd betoog.
Dit versterkt radicalisering, of het nu links of rechts is. Want u moet niet denken dat alleen Gen Z’ers van een bepaalde politieke voorkeur een risico lopen.
Neem het voorbeeld van een maand geleden: een 24-jarige extreem-rechtse Gen Z’er, lid van de ‘Geuzenbond’, werd opgepakt in Badhoevedorp omdat hij een terroristisch misdrijf voorbereidde.
Dit toont aan dat het probleem breder is. Gefrustreerde jongeren aan beide kanten van het spectrum grijpen naar extremen.
Openlijk sadisme na moord op Charlie Kirk
Ik heb heel lang nagedacht hoe ik deze column kon afsluiten, met een hoopvolle boodschap vol aanknopingspunten voor een oplossing. Maar mijn hoofd en hart staan daar nog niet naar.
Hoewel ik in dit opzicht al gepokt en gemazeld ben, schrok ik ontzettend van het openlijke sadisme van veel oudere mensen, bijvoorbeeld in het onderwijs, die jongeren juist zouden moeten helpen hun horizon te verbreden.
‘Niet rouwen om de moord op Charlie Kirk, want hij heeft het allemaal zelf verdiend vanwege zijn mening,’ is de samenvatting van hun boodschap. Soms is hun commentaar zelfs zó weerzinwekkend dat ze in verholen woorden oproepen om nog meer publieke figuren met ‘foute meningen’ af te maken.
Doodeng. Met zulke professionals die Gen Z’ers sturen, heb je geen algoritmes meer nodig voor gewelddadige radicalisering.