De feiten: aantal bezwaren tegen bouwplannen neemt fors toe
Bron: EenVandaag, Nederlands DagbladNederland komt meer dan 400.000 huizen tekort. Er moet dus meer worden gebouwd. Een van de belangrijkste redenen waarom dat niet gebeurt, is de golf aan bezwaarschriften van omwonenden die bijna elk bouwplan afremmen.
Steeds meer gemeenten melden stijging aantal bezwaarschriften
Dat blijkt onder meer uit een rondgang van actualiteitenprogramma EenVandaag onder 300 gemeenten. De uitkomst: een ruime meerderheid van de gemeenten heeft last van burgers die bezwaar en beroep aantekenen tegen bouwplannen.
Ook geeft tweederde van de gemeenten aan dat ze het aantal procedures de afgelopen jaren hebben zien stijgen. Bij veel van die zaken wordt tot aan de Raad van State doorgeprocedeerd.
En daar wordt het ook steeds drukker: in 2020 lagen bij de Raad van State 1.631 procedures tegen bouwprojecten. Begin 2025 waren dat er al 3.522.
Eerder kwam Binnenlands Bestuur met soortgelijke cijfers. Uit onderzoek van het blad en het Nederlands Dagblad blijkt dat de bouw van één op de drie nieuwbouwwoningen vertraging oploopt doordat er bezwaar wordt ingediend.
Vrijwel geen enkele gemeente lukt het zonder bezwaren te bouwen. Meer dan vier op de vijf gemeenten geven aan dat hun woningbouwprojecten ermee te maken hebben. Soms gaat het om projecten van duizenden woningen die stil komen te liggen.
EW’s visie: beperk de bezwaarmogelijkheden nu snel
Door: Theo van Vugt, redacteur wonenHoewel het voorkomt dat natuurbeschermingsorganisaties bezwaar indienen om bijvoorbeeld de kap van bomen te voorkomen, heeft slechts een kwart van de gemeenten te maken met procedures uit die hoek.
Omwonenden domineren bezwaarprocedures bij woningbouw
Daarentegen geeft vrijwel elke gemeente in de enquête van Binnenlands Bestuur en het Nederlands Dagblad aan dat omwonenden tot de bezwaarmakers behoren. In driekwart van de gemeenten wordt ‘aantasting van het uitzicht’ aangevoerd als belangrijkste reden.
Recht op vrij uitzicht bestaat helemaal niet, maar het is gewoonte geworden om een bezwaarschrift in te dienen als door een bouwplan het uitzicht verandert. Zelden vindt dat gehoor in de rechtszaal. Maar de bouwproductie wordt er wel enorm door vertraagd.
Bouwwethouders in de gemeenten vragen zich dan ook af: weegt het belang van één persoon zwaarder dan dat van honderden of duizenden anderen? Natuurlijk is het hun goed recht dat ze bezwaar kunnen maken – niemand wil een fabriek in de achtertuin – maar nu loopt het de spuigaten uit.
Bezwaarschriften als lucratief verdienmodel
Bovendien – en dat maakt de zaak nog kwalijker – wordt bezwaar maken steeds vaker een verdienmodel. Er zijn daarvan tal van voorbeelden te vinden, maar dat in Rotterdam spande de kroon.
Een vrouw zette met haar bezwaren tegen een bouwproject op de Müllerpier de projectontwikkelaar onder druk. Ze kreeg uiteindelijk een afkoopsom van 4 ton zodat de bouw kon doorgaan. Drie ton kwam van de projectontwikkelaar, 1 ton van de bewoners die heel erg graag wilden dat hun appartement zou worden gebouwd.
De vertraging bedroeg daardoor ‘slechts’ één jaar. De belangenorganisatie van de projectontwikkelaars, NEPROM, geeft schoorvoetend toe dat dit chantagegedrag vaker voorkomt. Saillant detail: de klaagster in Rotterdam is ambtenaar bij het ministerie van Volkshuisvesting.
Het wachten is op provisiejagers die zich melden bij de omwonenden van elk bouwproject om voor hen bezwaar aan te tekenen. Als de projectontwikkelaar de klachten afkoopt om door te kunnen, verdienen het bureau en de klagers er flink aan. Gekker moet het niet worden.
De bezwaarmakers gedragen zich luidruchtig en zorgen met hun procedures voor veel vertraging, maar de mensen die een huis nodig hebben worden zelden gehoord. Het vermeende recht op uitzicht telt kennelijk zwaarder dan het recht op wonen. Dit klopt niet.
Verdere verdieping: er is werk aan de winkel voor de Raad van State
De commissie STOER (Schrappen Tegenstrijdige en Overbodige Eisen en Regelgeving) kwam voor demissionair minister van Volkshuisvesting Mona Keijzer (BBB) met liefst honderd voorstellen om sneller te kunnen bouwen.
Raad van State versnelt bouwprocedures
Een beperking van de beroepsmogelijkheden hoort daar ook bij. Een beroep moet volgens STOER alleen nog bij de Raad van State kunnen worden neergelegd. Die zet vervolgens volop in op de versnelde afhandeling van bouwzaken.
In het afgelopen jaar zijn zo 250 woningbouwprojecten met voorrang behandeld, samen goed voor zo’n 62.000 woningen. Gemiddeld duurt een procedure 14 maanden, met de versnelde aanpak is dat iets minder dan een jaar, laat de Raad van State weten. Maar is het genoeg? De versnellingsproef zou een jaar duren, maar is inmiddels met een jaar verlengd.
Natuurorganisaties en eindeloze bezwaarprocedures
Nog zo’n voorbeeld van eindeloos bezwaar: de Stichting Flora & Faunabescherming, die bestaat uit het echtpaar Kees en Bianca de Graaf en die wil voorkomen dat een groot bouwproject bij Weesp wordt afgebouwd.
Ze hebben meer dan 30 procedures aangespannen en er zijn al 98 zittingen geweest bij de rechter. Daar gaat het dan vooral over het ‘bedreigde’ bestaan van de heikikker, rugstreeppad en platte schijfhorenslak.
De Stichting vond in de polderbeestjes genoeg aanleiding voor bezwaren tegen de bouwvergunningen. Sinds de zomer van 2024 ligt de verkoop van nieuwe huizen in het project daarom volledig stil. Tegen de vergunning voor de bouw van 326 woningen lopen nu bezwaren of beroepen.
Natuur is belangrijk, maar de projectontwikkelaar heeft tal van oplossingen aangeboden om de diertjes te beschermen en er een groene wijk van te maken. De plannen van de projectontwikkelaar om de verloren natuur te compenseren, zijn zelfs tot aan de Raad van State goedgekeurd.
Desondanks wil het echtpaar van geen wijken weten. In november is de volgende zitting.
Wie zegt wat over de bezwarengolf
Bron: Radio1, Eenvandaag, NRC- Bezwaarschriften moeten sneller worden afgehandeld, zegt STOER-voorzitter Friso de Zeeuw. Hij wil de rechter ertussenuit halen en mensen direct naar de Raad van State laten gaan. ‘Veel uitkomsten zijn voorspelbaar. Verlies van uitzicht wordt doorgaans afgewezen,’ zegt hij. Volgens De Zeeuw kan dit tot twee jaar tijdwinst opleveren, ook als gemeenten en de Raad van State doorwerken.
- Advocaat Moshe Beukers staat geregeld bezwaarmakers bij. ‘We hebben het hier wel over fundamentele rechten van burgers. Bij mij komen normale mensen op bezoek, de schilder of de kapper. Die komen echt niet om te zeiken om het zeiken.’
- Wethouder Daniëlle van Bentem van de gemeente Renkum ziet in haar gemeente veel bouwlocaties waar momenteel niet kan worden gebouwd. ‘Als we kijken naar onze projecten, dan zien we dat 60 procent stilligt vanwege bezwaar- en beroepsprocedures.’
- Uit een rondgang van dagblad NRC langs projectontwikkelaars blijkt dat bezwaarmakers geregeld misbruik maken van het inspraakrecht, door een bezwaar in te dienen en daarna aan te bieden dit in ruil voor geld weer in te trekken. Het gaat om bedragen die oplopen tot 100.000 euro. Een anonieme projectontwikkelaar tegen NRC: ‘Ik vind het belachelijk dat ik als geldmachine word gebruikt. Maar we kunnen die mensen die hier straks komen wonen, niet laten wachten.’