De feiten: Meer onzekerheid voor ondernemers in 2025
Bron: CBS, CPBVeranderingen in de markt, geopolitieke onrust en binnenlandse regelgeving leiden tot onrust bij ondernemers. Bijna driekwart ervaart sinds dit jaar meer economische onzekerheid, blijkt uit een recente peiling van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
De toenemende onzekerheid is in alle sectoren te vinden. Wel variëren de oorzaken. Zo speelt internationale geopolitiek een relatief grote rol in handel, industrie en vervoer en opslag. Binnenlands beleid en regels zijn een belangrijke bron van onrust in onroerend goed, bouw, landbouw en cultuur.
Onzekere ondernemer investeert minder
Volgens het CBS heeft 61 procent van de ondernemers maatregelen genomen vanwege groeiende onzekerheid. Het meest genoemd wordt vergroting van de interne flexibiliteit (in bijvoorbeeld personeel, productie of processen).
Daarnaast zeggen ondernemers minder te investeren, of investeringen uit te stellen. Een nauwverwante maatregel staat op plek 3: dat ondernemers zeggen financiële buffers op te bouwen en zuinig te zijn met geld.
Ook uit andere rapportages blijkt dat het dit jaar niet goed gaat met de bedrijfsinvesteringen. Het CBS meldt, met uitzondering van juni, al het gehele jaar matige investeringscijfers. In juli was er een krimp van 4 procent.
Het Centraal Planbureau (CPB) verwacht dat de investeringen dit jaar met 0,7 procent verminderen.
Wie zegt wat over de toenemende onzekerheid van ondernemers
Bron: CPB, VNO-NCW, MKB-Nederland, DNB- ‘Het (handels)beleid van de regering in de Verenigde Staten is grilliger geworden. De onzekerheid over hoe de internationale situatie zich gaat ontwikkelen, zorgt wereldwijd voor meer onrust bij mensen en bedrijven.’ Dat stelde het Centraal Planbureau in zijn Concept-Macro Economische Verkenning.
- ‘Steeds vaker concluderen ondernemers dat investeren in Nederland onaantrekkelijk is. Een belangrijke factor is de politieke instabiliteit, en de onvoorspelbaarheid van het beleid. Bijna 90 procent van de ondernemers is ontevreden over de stabiliteit en betrouwbaarheid.’ Dat zeggen VNO-NCW en MKB-Nederland in reactie op hun Prinsjesdag Peiling.
- ‘Onzekerheid is als zand in de motor voor onze economie, omdat het ondernemers en consumenten terughoudend maakt bij investeringen en uitgaven,’ stelt De Nederlandsche Bank (DNB).
EW’s visie: Ondernemen blijft een risico, maar politiek kan wel meer rust brengen in beleid en regelgeving
Door: Max Erich, redacteur economieDe toenemende onzekerheid voor ondernemers heeft meer dan één oorzaak. Voor een belangrijk deel komt zij voort uit veranderingen in markten.
Steeds snellere technologische ontwikkelingen, denk aan AI, kunnen het werkterrein voor ondernemers in korte tijd ingrijpend wijzigen.
Onvoorspelbaarheid Trump lokt onrust uit
Daar kwam dit jaar nog flinke geopolitieke onrust bij. Hoewel de spanningen tussen Europa en de Verenigde Staten zijn bedaard, blijft het beleid van de Amerikaanse president Trump onvoorspelbaar.
Dit zijn zaken waar ondernemers mee zullen moeten leven. Het is dan ook logisch dat zij zich meer richten op flexibiliteit in hun bedrijfsvoering. Bedrijven moeten wendbaarder zijn dan ooit.
Wel is er hulp mogelijk bij een andere belangrijke bron van onrust: binnenlands beleid en regelgeving.
Ondernemers wantrouwen de politiek
Onlangs bleek uit de Prinsjesdag Peiling dat veel ondernemers het vertrouwen kwijt zijn in politiek en bestuur. Ruim 60 procent beoordeelt het ondernemingsklimaat als slecht tot zeer slecht. Regeldruk is het meest genoemde pijnpunt.
Het demissionaire kabinet kondigde op Prinsjesdag aan om op korte termijn 500 regels te schrappen of versimpelen. Op de valreep voor de verkiezingen.
Het is aan de Tweede Kamer
Het is aan een nieuw kabinet en een nieuwe Tweede Kamer om deze woorden om te zetten in daden.
Vertrouwen van ondernemers herwinnen is essentieel om de investeringen weer op gang te helpen en het verdienvermogen aan te jagen.
Verdere verdieping - het sentiment bij ondernemers
De cijfers over toenemende onzekerheid komen uit de Conjunctuurenquête van juli 2025.
Het onderzoek is door CBS uitgevoerd bij bedrijven met vijf of meer werkzame personen, in samenwerking met de Kamer van Koophandel (KvK), het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB), de organisatie voor het midden- en kleinbedrijf MKB-Nederland en de belangenvereniging van ondernemers VNO-NCW.
In alle sectoren is de onzekerheid groot
Maar liefst 73,6 procent van de ondernemers ervoer het afgelopen jaar stijgende onzekerheid. Het percentage ligt in alle sectoren hoog. Van ongeveer 65 procent in autohandel en zakelijke dienstverlening tot zo’n 80 procent in vervoer en opslag, groothandel en handelsbemiddeling, landbouw en industrie.
Zie deze link voor meer cijfers van de CBS-peiling. De resultaten van de Prinsjesdag Peiling van VNO-NCW en MKB-Nederland zijn hier te vinden.
Werkgevers wanhopig: Overheid, doe iets aan ondernemingsklimaat!