Evenementen genoeg tijdens het Van Gogh-jaar, maar meestal zonder één werk van de schilder. Waar vindt u Vincent dan wel?
Op 29 juli 1890 maakte in Auvers-sur-Oise, in Noord-Frankrijk, een van de grootste schilders aller tijden een eind aan zijn leven, pas 37 jaar oud. Uitgeput door zijn kwellende geest en wangedrag, zijn geslachtsziektes, zelfverwaarlozing, slaapgebrek en alcohol, lijdend aan hallucinaties, niet in staat een zelfstandig leven te leiden.
Vincent van Gogh liet 900 schilderijen en 1.100 tekeningen na, en ruim 800 brieven. Bijna al zijn werk stuurde hij naar zijn broer Theo, kunsthandelaar, in ruil voor financiële steun. Hoe vaak je zijn werk ook ziet, je staat altijd weer versteld: over de geniale beheersing van zo veel kleur, vorm en beweging tegelijk, in razendsnelle observaties.
Ook zijn brieven zijn meeslepend: indringende beschrijvingen van een geplaagd, rusteloos leven, en een unieke kroniek over kunst en schilderkunst.
Werk van tijd- en stijlgenoot Edvard Munch, Vruchtbaarheid (1899-1900)
Vincent van Gogh, De Zaaier (1888)
Zonderling
Van Gogh woonde tijdens zijn rusteloze, korte bestaan in vier landen: Nederland, Engeland, België en Frankrijk, op meer dan tien locaties in totaal. Hij had een voorkeur voor arme streken en dorpen, waar hij vooral contact zocht met de meest volkse bewoners. Zelden hield hij het langer uit dan een paar maanden. Hij gedroeg zich als een zonderling, en uit bijvoorbeeld Nuenen in Brabant en Arles in Zuid-Frankrijk werd hij uiteindelijk min of meer weggejaagd.
Anno 2015 is deze Vincent ‘het merk Van Gogh’ geworden, dat centraal staat in het mission statement van Van Gogh Europe. Dit Europese samenwerkingsverband wil in het 125ste sterfjaar van de schilder dit merk inzetten ‘als katalysator voor regionale en economische ontwikkeling en toeristische groei’.
Met weer links naar allerlei websites die vaak ogen als een op hol geslagen marketingparodie, vol streken en dorpen in Nederland, België en Frankrijk die hun deel willen van de intussen enorm groot geworden Van Gogh-koek.
Van Goghs levensverhaal werd dé romantische kunstenaarsmythe bij uitstek van het miskende genie. De goed geschreven maar lijvige biografie Van Gogh: The Life uit 2011, van Steven Naifeh en Gregory White Smith, schetst een nuchterder beeld, waarin Van Gogh vooral slachtoffer was van zijn ziektes.
Dit jaar verscheen het beknopte Van Gogh: A Power Seething, door kunstenaar Julian Bell, een knappe synthese van eerdere biografieën en Van Goghs brieven. In oktober verschijnt bij Nieuw Amsterdam een Nederlandse vertaling.
Schade
Van Goghs werk is geconcentreerd in drie grote collecties, in Amsterdam, Otterlo en Parijs. Het is te kostbaar om zo maar uit te lenen. Dus nam men zijn toevlucht tot afgeleide evenementen als Barbecuen met Vincent, Koken met Vincent, Wandelen met Vincent, Tekenen met Vincent, Festivallen met Vincent en Bloemencorso met Vincent. Ook zijn er twee Roodharigendagen, speciaal in het teken van Vincent.
Een kakofonie aan toeristische zomervrolijkheid, allemaal zonder één (origineel) kunstwerk van de schilder. Daarom werd het motto: ‘Vincent beter leren kennen’. De kunstenaar die zijn leven wijdde aan zijn kunst, en over zichzelf schreef: ‘Kom mij niet te na, want omgang met mij veroorzaakt u schade en verdriet.’
De meest meeslepende teksten over zijn leven en werk schreef Vincent van Gogh zelf, in 819 brieven, die hij ook illustreerde. Het Van Gogh Museum bezit alle 615 brieven aan Vincents broer Theo, tot 1887 in het Nederlands geschreven, daarna in het Frans.
In 2009 zijn alle brieven in het Engels uitgegeven: Vincent van Gogh: The Letters. In 2014 verscheen een bloemlezing hieruit onder de titel Vincent van Gogh, De kunst van het woord. Zijn mooiste brieven. Zie ook www.vangoghletters.org, een database met alle brieven.
In miljoen Amerikaanse dollars (gecorrigeerd voor inflatie)
1 Portret van Dr. Gachet (1890) 148,9 (1990)
2 Portret van Joseph Roulin (1889) 114,2 (1989)
3 Irissen (1889) 111,9 (1987)
4 Zelfportret zonder baard (1889) (103,5) (1998)
5 Korenveld met cipressen (1889) 93,1 (1993)
In de tweede week van september opent het nieuwe glazen entreegebouw van het Van Gogh Museum.
Op 25 september volgt de vernieuwde nieuwe vleugel, met de grote tentoonstelling Munch: Van Gogh. De Noor Edvard Munch (1863-1944) en Van Gogh (1863-1890) waren tijd- en soms stijlgenoten. Munch maakte De Schreeuw, dat zelden op reis gaat, een hoogtepunt in deze expositie. Munch werd
81 jaar oud. Na een zenuwinzinking in 1908 gaf hij zijn sombere, introverte stijl een optimistischer wending.
> Munch: Van Gogh, Van Gogh Museum Amsterdam, 25 september tot en met 17 januari 2016
> Van Gogh & Co., Van Gogh en tijdgenoten uit eigen collectie in Museum Kröller-Müller, Otterlo, tot en met 27 september
Door een unieke omstandigheid zijn de werken van Vincent van Gogh bijna allemaal bij elkaar gebleven: als tegenprestatie voor jaren van trouwe financiële steun kwam het meeste bij zijn broer Theo terecht. Diens zoon Vincent Willem bracht het merendeel onder in een stichting, die het werk in 1973 schonk aan de Nederlandse staat voor een op te richten Van Gogh Museum in Amsterdam. Dat bezit nu de wereldwijd grootste collectie Van Goghs: 200 schilderijen, 500 tekeningen, meer dan 600 brieven.
De op een na grootste collectie, inclusief De Aardappeleters, huist in het Kröller-Müller Museum in Otterlo: 91 schilderijen en 180 tekeningen. Musée d’Orsay in Parijs heeft 40 schilderijen van Van Gogh.
Elsevier nummer 31, 1 augustus 2015
Van Goghs ‘duurste’ werk: Portret van Dr. Gachet (1890)
