Europa dreigt weg te zakken tot figurant in de wereldpolitiek, waarschuwt Mario Draghi. In een prikkelend betoog pleit hij voor schulden op EU-niveau om de Unie toekomstbestendig te maken, schrijft Zihni Özdil.
Mario Draghi, voormalig president van de Europese Centrale Bank, heeft met zijn recente artikel in het Franse tijdschrift Géopolitique een scherp pleidooi gehouden voor een fundamentele koerswijziging in Europa.
Onder de titel How Do We Change Our Continent’s Trajectory?’ schetst hij een continent dat niet langer kan leunen op economisch gewicht.
Europa, zo schrijft Draghi, is toeschouwer geworden in een wereld vol geopolitieke turbulenties. In helder proza waarschuwt hij dat de Europese Unie haar waarden – democratie, vrede, vrijheid en welvaart – alleen kan verdedigen door zich aan te passen aan een nieuwe realiteit.
Geen terugkeer naar nationale soevereiniteit, maar diepere integratie. En centraal daarin zet hij de ‘noodzaak van gemeenschappelijke schulden om grote projecten te financieren’.
Draghi’s diagnose: Europa als machteloze toeschouwer
Ik zal het voor de zekerheid nog een keer herhalen: Draghi vindt dat ‘gemeenschappelijke schulden noodzakelijk zijn om grote projecten te financieren’. En dat is niks minder dan een zeer opmerkelijk betoog. Juist uit de mond van deze man.
Draghi begint met een pijnlijke diagnose. Europa kijkt wereldwijd toe, opereert zwakjes en speelt geen hoofdrol. Dit voedt scepticisme onder burgers. Niet per se omdat ze Europese waarden afwijzen, maar omdat de Unie ze niet effectief verdedigt.
Van vrijemarktdroom naar tijdperk van geo-economie
Draghi vergelijkt het met de oprichting van de Europese Unie na de Tweede Wereldoorlog: toen faalden natiestaten, dus ontstond een collectief verdedigingsmechanisme voor democratie en vrede.
Nu evolueert de wereld weer. Vrije markten en minimale staatsinterventie naar een tijdperk van geo-economie, veiligheid en stabiele toeleveringsketens. Industrieel beleid is de norm. Maar Europa is daar totaal niet meer op voorbereid.
Interne markt en technologie als laatste hefbomen
Om te overleven, moet de EU twee hefbomen benutten, schrijft Draghi: de interne markt en technologie. Veertig jaar na de Europese Akte bestaan er nog steeds barrières die interne Europese handel belemmeren. Neem defensie: Europa plant 2 biljoen euro extra uitgaven tot 2031.
Maar interne tarieven op industrieel materiaal (equivalent aan 64 procent) en metalen (95 procent) maken alles duurder en vertragen het proces. Resultaat: meer import van buitenaf en minder stimulans voor de eigen economie.
Gemeenschappelijke schuld als motor voor Europese slagkracht
Nog crucialer is technologie. Geen Europees land kan alleen de race om kritische hightech winnen. Amerika en China investeren massaal in megafabrieken (30-65 miljard dollar per stuk). Terwijl Europa’s nationale, kleine subsidies leiden tot versnipperde projectjes (2-3 miljard) die geen deukje in een pak boter slaan.
Hier komt Draghi’s kernpunt: alleen gemeenschappelijke schulden kunnen dit financieren. Hij onderscheidt ‘goede schuld’ – voor productieve investeringen in strategische prioriteiten zoals defensie-R&D, energie-infrastructuur en disruptieve tech – van ‘slechte schuld’ voor lopende uitgaven.
Van bezuinigingshavik tot pleitbezorger van ‘goede schuld’
Nationaal is goede schuld onmogelijk, vindt hij, omdat geïsoleerde investeringen niet de schaal zouden bereiken om zichzelf terug te betalen.
Alleen EU-brede schuld kan dat wel. Denk aan de pandemieherstelplannen, waar taboes op gemeenschappelijke schuld werden doorbroken. Draghi roept op om dit nu structureel te maken.
Draghi’s ommezwaai: van ‘whatever it takes’ naar keynesiaans investeren
Dit is een flinke draai van Draghi. Als president van de Europese Centrale Bank (2011-2019) was hij de belichaming van neoliberale begrotingsdiscipline. Hij dwong landen als Griekenland en Italië tot strakke bezuinigingen met de mantra van ‘whatever it takes’ om de euro te redden. Maar altijd binnen verstikkende begrotingsregels.
Nu pleit hij voor gemeenschappelijke schuld als motor voor groei. Dat is een keynesiaanse revolutie: investeren om te groeien in plaats van eerst bezuinigen. Draghi erkent hiermee impliciet dat het neoliberale tijdperk voorbij is. De wereld is veranderd. Staten moeten interveniëren. Europa moet van toeschouwer naar hoofdrolspeler. Dat vereist politieke integratie via schuld.
Nederland blijft gevangen in neoliberale begrotingsregels
En dan Nederland. Onze politieke cultuur zit muurvast in een neoliberale begrotingssystematiek die investeringen zonder directe dekking via een bezuiniging elders als doodzonde ziet.
Met Zalm-normen en begrotingsregels die elke euro twee keer omdraaien. Terwijl Draghi pleit voor goede schuld om infrastructuur en tech te boosten, blijven wij hangen in angst voor tekorten.
Het resultaat: verwaarloosde spoorlijnen, achterlopende AI-investeringen en een Nederlandse defensie die op kruimels draait.
Nederland dreigt achter te blijven in Draghi’s Europa
Na de aankomende Tweede Kamerverkiezingen hebben we de allerlaatste kans om hiervan af te stappen. Als we dat niet doen, worden we ingehaald door Draghi’s keynesiaanse visie.
En eindigen we als een achterlijk uithoekje van Europa. Zonder infrastructuur, vol zzp’ers die zichzelf de armoede in werken voor Chinese techbedrijven.