De feiten: Rusland schendt luchtruim NAVO
Bron: BBC, Politico, Reuters, TYP WorldEr is nog geen dodelijk schot gelost, maar de emoties over de toenemende Russische provocaties in Europa lopen steeds hoger op. We zijn in the fog of war beland, de mist van de oorlog.
‘Europa heeft te maken heeft met een patroon van bedreigingen aan zijn grenzen’, zei Ursula von der Leyen, op dinsdag 23 september.
Fog of war
De fog of war is een uitdrukking die de onzekerheid, verwarring en onvolledige informatie die heerst op een slagveld beschrijft. Hierdoor wordt het moeilijker om strategische beslissingen te nemen en om de situatie te begrijpen. De term is afkomstig van de negentiende-eeuwse Pruisische generaal Carl von Clausewitz.
Verwarring is er zeker. Mysterieuze drones verstoorden in de nacht van maandag op dinsdag 23 september het vliegverkeer in Denemarken en Noorwegen.
‘Onze kritieke infrastructuur loopt gevaar. En Europa zal krachtig en vastberaden op deze dreiging reageren,’ voegde de voorzitter van de Europese Commissie eraan toe.
Russische drones boven vliegvelden Oslo en Kopenhagen?
Waren het Russische drones boven de vliegvelden van Oslo en Kopenhagen? Dat staat niet vast, maar eerder die dag zei de Deense premier Mette Frederiksen dat ze ‘op geen enkele manier kan uitsluiten‘ dat Rusland achter het drone-incident zit.
‘Wat we gisteravond hebben gezien, is de meest ernstige aanval op de Deense kritieke infrastructuur tot nu toe,’ zei ze ook.
Het moment van de verstoring van het vliegverkeer lijkt niet toevallig. Over een week komen alle Europese leiders naar de Deense hoofdstad voor een top over Oekraïne en defensie.
‘Zien hoe ver je kunt gaan en de grenzen testen’
Het voor de hand liggende motief achter de aanval was volgens de premier ‘onrust zaaien. Om bezorgdheid te veroorzaken. Om te zien hoe ver je kunt gaan en de grenzen te testen.’ Verwarring en onvolledige informatie: de mist van de oorlog.
Vrijdag 19 september schonden drie Russische MiG-31’s gedurende twaalf minuten het Estse luchtruim. Ze werden onderschept door NAVO-straaljagers, waaronder Italiaanse F-35’s. De Baltische staten beschikken niet over eigen jachtvliegtuigen.
Opvallend was dat de MiGs slechts 850 kilometer per uur vlogen in het Estse luchtruim, de kruissnelheid van een passagiersvliegtuig. Bovendien hadden ze hun transponders en communicatieapparatuur uit staan.
Een provocatie, oordelen kenners aan westerse zijde. De Russen ontkennen überhaupt het Estse luchtruim te zijn binnengedrongen.
Drones boven Polen en cyberaanvallen
Op 9 september vlogen 19 Russische drones het Poolse grondgebied binnen (volgens Moskou ‘per ongeluk’). Poolse F-16’s en Nederlandse F-35’s schoten er vier uit de lucht.
En dan waren er recent cyberaanvallen op Brussels Airport (Zaventem) waardoor vele vluchten moesten worden geannuleerd, en bij Britse autoproducent Jaguar Land Rover, waardoorde productie al een maand stil ligt. Waren het de Russen? Het is in elk geval niet uitgesloten.
Polen en Estland riepen artikel 4 in
Na de drones boven Polen en de MiGs boven Estland riepen Polen en Estland als NAVO-landen artikel 4 in, dat behelst dat de NAVO-ambassadeurs in spoedberaad bijeen moeten komen.
Naar aanleiding van de drones boven Polen kondigde de NAVO operatie Eastern Sentry aan (oostelijke schildwacht). Een ‘geïntegreerde aanpak’ die moet leiden tot betere (lucht)verdediging van de oostelijke grenzen. Tal van Europese bondgenoten hebben extra gevechtsvliegtuigen toegezegd.
‘In Rusland moet er geen twijfel over bestaan: de NAVO en haar bondgenoten zetten, in overeenstemming met het internationaal recht, alle noodzakelijke militaire en niet-militaire middelen in om ons te verdedigen,’ aldus de NAVO-ambassadeurs.
Moeten MiGs niet gewoon uit de lucht worden geschoten?
Toch rees bij velen de vraag: moeten die MiGs niet gewoon uit de lucht worden geschoten, als ze het luchtruim van de NAVO binnenvliegen en bewust oproepen niet beantwoorden? Dan kijken de Russen voortaan wel uit.
‘Beslissingen over het al dan niet neerschieten van vliegtuigen zijn altijd gebaseerd op beschikbare inlichtingen over de dreiging die het vliegtuig vormt,’ zei NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte dinsdag 23 september tijdens een persconferentie.
In Estland was ‘geen onmiddellijke dreiging’ geconstateerd.
Alles is onder controle, aldus Rutte. ‘Nederlandse F-35’s hebben drones boven Polen uit de lucht geschoten, Finse en Italiaanse gevechtsvliegtuigen hebben de Russen uit het Estse luchtruim geëscorteerd,’ aldus Rutte.
‘Saceur heeft alle capaciteiten tot zijn beschikking die nodig zijn.’ Saceur staat voor Supreme Allied Commander Europe, de Amerikaanse NAVO-opperbevelhebber in Europa. Momenteel is dat generaal Alexus Grynkewich.
EW’s visie: Alleen woorden zijn niet genoeg
Door: René van Rijckevorsel, EU-correspondentOndanks alle sussende woorden en fraaie protocollen, lijkt de NAVO helaas onvoldoende voorbereid op de hedendaagse hybride oorlogsvoering. Het bondgenootschap moest peperdure F-16’s en F-35’s met kostbare raketten de lucht insturen om drones van karton en piepschuim uit de lucht te knallen: dat is schieten met een kanon op een mug.
Actie blijft vooralsnog uit
Als er drones boven luchthavens of aanvoerroutes van militair materieel cirkelen, zijn er geen middelen om die uit de lucht te schieten, als dat al wettelijk zou mogen in de desbetreffende landen.
En als er MiGs het NAVO-luchtruim binnendringen, stijgen er weliswaar razendsnel geallieerde gevechtsvliegtuigen op die de Russen ‘escorteren’, maar dreigementen aan het adres van Poetin (‘een volgende keer schieten we met scherp’) blijven helaas uit.
Onvoldoende middelen om simpele drones uit te schakelen
De NAVO-landen beschikken nog lang niet over voldoende (en minder kostbare) middelen om simpele drones uit te schakelen. Geen ‘jamming’-apparatuur om gps-signalen te verstoren, geen simpele artillerie die vanaf de grond drones kan elimineren, geen defensieve drones.
Waarom is dat nog niet geregeld en gecoördineerd door de NAVO?
Hoe moet dat als er opeens achthonderd zoemende Russische oorlogsprojectielen binnenvliegen, zoals onlangs in Oekraïne? Het was toch al lang duidelijk dat drones een cruciale rol spelen in moderne oorlogsvoering?
Is NAVO bang voor escalatie?
Rutte wil pas ingrijpen als hij over de volledige informatie beschikt. Dat is begrijpelijk. Maar soms vraag je je of de NAVO het écht niet weet, of dat de terughoudendheid een vijgenblad is om de angst voor escalatie te maskeren.
Het Westen gebruikt veel strijdbare woorden, zoals die van Von der Leyen en Rutte. Maar de voortdurend escalerende hybride oorlogsvoering door Poetins Rusland vraagt om besliskracht, en vooral om daden.
Verdere verdieping: Rutte moet in de NAVO voorzichtig opereren
Rutte, die alle 32 bondgenoten in de kruiwagen wil houden, moet voorzichtig opereren. Buurlanden van Rusland, zoals Polen en de Baltische staten, willen dat de NAVO zijn tanden laat zien. Andere NAVO-landen willen vooral een rechtstreekse confrontatie met Rusland vermijden.
De Poolse minister Radosław Sikorski (Buitenlandse Zaken) heeft bij de Verenigde Naties in New York Moskou rechtstreeks aangesproken: Rusland moet niet ‘zeuren’ als gevechtsvliegtuigen worden neergeschoten als ze het NAVO-luchtruim schenden.
Zijn premier Donald Tusk nuanceerde dat snel door te zeggen dat de andere 31 bondgenoten daar wel achter moeten staan.
Trump: ‘Gewoon neerschieten’
Toen een verslaggever dinsdag aan Donald Trump vroeg of hij vindt dat NAVO-landen Russische vliegtuigen moeten neerschieten als ze hun luchtruim binnenkomen, antwoordde de Amerikaanse president: ‘Ja, dat vind ik.’
Zouden de Verenigde Staten op een of andere manier helpen? Dat was de volgende vraag, waarop Trump antwoordde: ‘Dat hangt af van de omstandigheden, maar we staan zeker sterk richting de NAVO’.
Woensdag en donderdag 24 en 25 september bezoekt Rutte Trump in Washington. De Amerikaanse president lijkt steeds meer zijn bekomst te hebben van Poetin en zegt nu dat Oekraïne al zijn grondgebied moet terugveroveren, waar hij eerder sprak van ‘landruil’.