De feiten: Conservatieve influencer Charlie Kirk doodgeschoten op universiteitscampus
De prominente conservatieve Amerikaanse influencer Charlie Kirk (31) is dinsdagavond 10 september doodgeschoten op de campus van Utah Valley University in de staat Utah. Hij voerde daar, zoals hij al jaren deed, een debat met studenten en andere geïnteresseerden over politieke en maatschappelijke kwesties.
De FBI arresteerde twee keer een verdachte, maar die werden vrijgelaten. De dader is nog voortvluchtig.
Prove me wrong
In de tent waar Kirk sprak, hing een banier met de tekst Prove me wrong (‘Bewijs mijn ongelijk’), illustratief voor zijn werkwijze om juist met andersdenkenden een stevig inhoudelijk debat aan te gaan.
Kirk richtte in 2012 de organisatie Turning Point USA op, waarmee hij debatten en evenementen door het land organiseerde en tal van jongeren bereikte met zijn overwegend rechtse, conservatieve boodschap.
Charlie Kirk als stem van een nieuwe conservatieve generatie
Op sociale media als X (5,6 miljoen), Instagram (8,7 miljoen), YouTube (4 miljoen) en TikTok (8,2 miljoen) had Kirk miljoenen volgers. In de Verenigde Staten geldt hij als een van de belangrijkste jonge conservatieve stemmen.
President Donald Trump zag hem als een vertrouweling, die veel jongeren won voor het gedachtengoed van de president en zijn MAGA-beweging.
Vlag halfstok op het Witte Huis
De regering-Trump laat weten dat tot zonsondergang op 14 september de vlag halfstok wordt gehangen op het Witte Huis en op alle openbare gebouwen en terreinen. Dat gebeurt onder meer bij Amerikaanse ambassades en consulaire kantoren, militaire posten en marineschepen van de federale overheid.
Kirk laat behalve zijn vrouw Erika een dochter (3) en zoon (1) na.
EW’s visie: Wat Kirk deed op Amerikaanse universiteiten, kan in Nederland allang niet meer
In het verziekte publieke debat waren de filmpjes van Charlie Kirk een aanjager van woede. ‘Doomscrollers’ die op X, Instagram of TikTok politieke video’s interessant vinden, kregen algauw beelden van Kirk te zien die ergens op een campus de confrontatie aangaat met studenten.
De ene groep kijkers werd woedend van zijn stellingnames over de hoge misdaadcijfers onder zwarte Amerikanen, zijn ontkenning van non-binariteit of andere moderne genderopvattingen of de onverenigbaarheid van de islam met de westerse beschaving.
De andere groep, zijn grote fanschare, zag in zijn video’s oververhitte vragenstellers en demonstranten die hun vooroordelen bevestigden over de radicalisering van links, woke en de teloorgang van het hoger onderwijs.
Een Charlie Kirk zou nooit mogen spreken op Nederlandse universiteiten
Vanuit Nederlands perspectief zijn dat soort filmpjes altijd wat bevreemdend, want de felle agressie die Kirk opwekte komt hier — enkele klimaat- en anti-Israëlactivisten daargelaten — niet echt voor. Rare jongens, die Amerikanen?
Als het gaat om andere onderwerpen is dat zeker zo. Maar de reden dat het in Nederland niet zo hard tegen hard gaat op de universiteiten, is juist omdat er minder openheid en vrijheid is dan in de Verenigde Staten.
Wat Charlie Kirk deed, campussen afgaan om studenten uit te dagen tot een inhoudelijk debat met een ideologische tegenstander, gebeurt in Nederland allang niet meer. Hij zou met zijn conservatieve standpunten te radicaal worden gevonden — en anders zou er binnen mum van tijd uit radicaal-linkse hoek zo veel protest ontstaan dat bestuurders de bijeenkomsten zouden cancellen.
Zelfs gematigde sprekers niet welkom op Nederlandse universiteiten
Oud-academicus Thierry Baudet (FVD) spreekt al tijden niet meer in gebouwen van de universiteit. De laatste keer dat hij dat deed, op de Universiteit Gent, werd hij met een paraplu hard op het hoofd geslagen. De dader kwam de volgende dag vrij.
En zelfs de meest gematigde sprekers zijn niet welkom op Nederlandse universiteiten. Zo moest minister Ruben Brekelmans (defensie, VVD), uitgenodigd door studenten voor het interviewplatform Room for Discussion (!), begin dit jaar halsoverkop de Universiteit van Amsterdam ontvluchten onder druk van anti-Israëlactivisten.
Eerder was daar een bijeenkomst met NAVO-generaal Rob Bauer zonder publiek gehouden en een gesprek met defensieminister Kajsa Ollongren (D66) afgelast.
De universitaire ziekenhuizen van Amsterdam, Leiden en Nijmegen weigerden onlangs nog Amit Frenkel als spreker te ontvangen. Hij is een trauma-arts die op 7 oktober 2023 in Israël tientallen gewonden (inclusief terroristen) heeft behandeld. Volgens de ziekenhuisbesturen kon de veiligheid van de spreker niet worden gegarandeerd.
Moord Charlie Kirk wake-upcall voor Nederland
De moord op Charlie Kirk is een wake-upcall, ook voor Nederland. Niet alleen omdat het in de Verenigde Staten de verkeerde kant op gaat, met andermaal een politieke moord die grote gevolgen zal hebben.
Maar vooral omdat het een pijnlijke herinnering is aan het feit dat wat Kirk op Amerikaanse campussen deed, op Nederlandse universiteiten eigenlijk allang niet meer mogelijk is.
Wie zegt wat over de moordaanslag op Charlie Kirk?
In de Verenigde Staten:
- President Donald Trump schreef op zijn platform Truth Social: ‘De grote, zelfs legendarische Charlie Kirk is overleden. Niemand begreep de jeugd in de Verenigde Staten van Amerika beter dan Charlie. Hij werd door iedereen geliefd en bewonderd, vooral door mij, en nu is hij niet meer bij ons. Melania en ik betuigen ons medeleven aan zijn mooie vrouw Erika en zijn familie. Charlie, we houden van je!’
- Vicepresident JD Vance schreef op X: ‘Schenk hem eeuwige rust, oh Heer.’
- Democraten zoals oud-president Barack Obama en senator Alexandra Ocasio-Cortez veroordeelden het geweld als ‘ontoelaatbaar’ en ‘zeer verontrustend’.
- Op sociale media gaan ook beelden rond van links-radicale Amerikanen die juichen en lachen om de dood van Kirk.
- Radicaal-rechtse influencers spreken van een ‘oorlog’ en roepen op tot geweld tegen links.
- De Amerikaanse zender MSNBC heeft commentator Matthew Dowd ontslagen nadat hij in een uitzending had gezegd dat Kirks ‘hatelijke woorden’ de aanslag hadden uitgelokt.
Buiten de Verenigde Staten:
- Premier Dick Schoof noemt de aanslag ‘verschrikkelijk’ in een verklaring op X: ‘In een vrije democratie bestrijd je elkaar met woorden, nooit met geweld.’
- VVD-leider Dilan Yeşilgöz is ‘geschokt door de laffe aanslag’ en is in gedachten bij de nabestaanden van Kirk: ‘Een vrije samenleving heeft debat en kritische vragen nodig, waar je verschilt van mening met woorden. Nooit met geweld.’
- PVV-leider Geert Wilders betuigt op X zijn medeleven met Kirk en zijn nabestaanden. In een ander bericht deelt hij een oud citaat van Kirk: ‘De islam is het zwaard waarmee links de keel van Europa doorsnijdt.’
- GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans: ‘Hoe groot politieke meningsverschillen ook mogen zijn, wie denkt ze met geweld op te kunnen lossen, brengt de democratie zelf in gevaar.’
- De Italiaanse premier Giorgia Meloni: ‘Een gruwelijke moord, een diepe wond voor de democratie en voor hen die in vrijheid geloven.’
- De Hongaarse premier Viktor Orbán noemt Kirk ‘een ware verdediger van geloof en vrijheid’ en haalt recent politiek geweld in Europa aan: ‘De dood van Charlie Kirk is het gevolg van de internationale haatcampagne van progressief-liberaal links. Dit heeft geleid tot de aanvallen op Robert Fico, op Andrej Babiš en nu op Charlie Kirk. We moeten stoppen met haat! We moeten stoppen met de haatzaaiende linkse beweging!’
- De Britse premier Keir Starmer: ‘We moeten allemaal vrij zijn om openlijk en zonder angst te debatteren – politiek geweld kan nooit worden gerechtvaardigd.’
De grootste Amerikaanse kranten:
- The New York Times: ‘Dit is een moment om het volume te verlagen en na te denken over onze politieke cultuur. Het is een moment voor terughoudendheid, in plaats van cycli van wraak of het opschorten van burgerlijke vrijheden, waar sommigen woensdag op hebben aangedrongen. Het is ook een moment om in gesprek te gaan met mensen die er andere opvattingen op nahouden dan wijzelf.’
- The Wall Street Journal: ‘Als president, als overlevende van een moordaanslag en vooral als politieke bondgenoot en vriend van Kirk kan Trump het land helpen om boven deze waanzin uit te stijgen. Hij kan zeggen dat dit het moment is waarop het afglijden naar politiek geweld moet stoppen, niet in het minst ter ere van Charlie Kirks bereidheid om te winnen door middel van debat, niet door zijn toevlucht te nemen tot gewelddadigheid of geweld.’
Verdere verdieping: Politiek geweld neemt toe, geweldsacceptatie op universiteiten ook
De moord op Charlie Kirk past in een patroon van toenemend politiek en ideologisch gemotiveerd geweld in de Verenigde Staten. In juli en september vorig jaar ontsnapte president Donald Trump tot twee keer toe op het nippertje aan een moordaanslag.
Golf van politieke aanslagen in Amerika
Het Democratische lid van het Huis van Afgevaardigden Melissa Hortman uit Minnesota en haar man werden in juni slachtoffer van een politieke moord bij hen thuis. En de Democratische gouverneur van de staat Pennsylvania Josh Shapiro en zijn gezin ontsnapten in april aan de dood bij een brandstichting.
Eerder: CEO en Israëlische diplomaten vermoord
In de Verenigde Staten zijn recent ook diverse geruchtmakende moorden gepleegd waarbij weliswaar geen politici het slachtoffer waren, maar die wel degelijk ideologisch gedreven waren. Brian Thompson, topman van de zorgverzekeraar UnitedHealthcare, werd in december doodgeschoten op straat in New York.
En in mei trof twee diplomaten, medewerkers van de Israëlische ambassade, hetzelfde lot bij een Joods museum in de hoofdstad Washington.
Onderzoek: 1 op 3 studenten vindt geweld soms acceptabel
Op Amerikaanse universiteiten groeit de acceptatie van geweld tegen ‘ongewenste’ sprekers alarmerend. Eenderde van de studenten vindt dat in sommige gevallen gerechtvaardigd. Dat blijkt uit het jaarlijkse landelijke onderzoek College Free Speech Rankings naar vrijheid van meningsuiting op campussen, door de Foundation of Individual Rights and Expression.
Slechts 66 procent van de ondervraagden vindt het ‘nooit acceptabel’ om geweld te gebruiken tegen een spreker op de campus. Van de studenten vindt 15 procent het ‘altijd of soms acceptabel’ en 19 procent ‘in zeldzame gevallen acceptabel’. Een forse stijging ten opzichte van 2022, toen ‘slechts’ 20 procent van de studenten in het onderzoek geweld tegen sprekers goedkeurde.