Democratie functioneert vrijwel nergens zo slecht als in West-Afrika. Drugscriminelen vergroten er via vrije verkiezingen hun macht.
De staatsgreep van 2020 was volgens Dembélé nodig om een einde te maken aan decennialang democratisch wanbestuur. ‘Westerse landen zien vrije verkiezingen als een wondermiddel om armoede te bestrijden. In de praktijk raken landen er alleen maar verder door in het slop.’
Militairen grijpen de macht in Mali en buurlanden
De afgelopen vijf jaar namen militairen in vier West-Afrikaanse landen de macht over. Behalve in Mali schoven ze ook in Burkina Faso, Niger en Guinee democratisch gekozen staatshoofden aan de kant. De afgezette leiders verdwenen in de gevangenis of sloegen op de vlucht.
Parlementen zijn ontbonden. Een selecte groep van generaals maakt nu de dienst uit en regeert in veel gevallen per decreet. Democratische verworvenheden, zoals een vrije pers en politieke partijen, zijn in de vier landen aan banden gelegd. Elders in West-Afrika bestaat de democratie officieel nog wel, maar het vertrouwen erin neemt gestaag af.
Waarom veel burgers juichen bij staatsgrepen
Militaire staatsgrepen gaan in West-Afrika bijna consequent gepaard met massa’s juichende mensen op straat. De landen in de regio behoren tot de armste ter wereld en zijn berucht vanwege wijdverbreide corruptie. Stromend water en elektriciteit zijn er op veel plaatsen niet, de kwaliteit van ziekenhuizen en scholen is bedroevend.
Vooral de Sahel, de overgangszone tussen de Sahara en het tropische regenwoud, kampt daarnaast met terroristisch geweld van islamitische extremisten. De militairen, zo hoopt een groot deel van de bevolking, gaan al deze problemen oplossen.
Hoe corruptie verkiezingen uitholt
Democratie verkeert wereldwijd in een crisis, maar vrijwel nergens functioneert ze zo slecht als in West-Afrika. ‘Politici misbruiken de democratie,’ zegt historicus Andre Tanguy (54), verbonden aan de ngo Carter Center in Bamako. ‘Ze werven stemmen door geld uit te delen, waardoor ze corruptie stimuleren.’
In Mali beloonden kandidaten potentiële kiezers met gratis benzine bij tankstations. Elders delen ze zakken rijst uit. Eenmaal aan de macht denken politici vooral aan hun financiële eigenbelang. Concrete aanwijzingen voor corruptie resulteren zelden in justitiële stappen. Zo verspreidt de graaicultuur zich als een olievlek over de regio.
Verkiezingen versterken drugscriminelen en narcostaten
Vermeende drugscriminelen vergroten via verkiezingen hun macht. Een van de voorbeelden was Sadou Diallo, in 2009 tot burgemeester gekozen van de Malinese stad Gao. Diallo, die destijds in een glanzend witte Hummer reed, zei fortuinen te hebben verdiend met zijn hotelketen Tizi Mizi.
Maar velen in Gao waagden dat te betwijfelen, omdat ze zelden klanten zagen in Diallo’s hotels. De handel in cocaïne was de werkelijke bron van zijn rijkdom, werd er gezegd.
Ook de burgemeester van Tarkint, niet ver van Gao, was naar verluidt betrokken bij de drugshandel. In meerdere West-Afrikaanse landen, zoals Sierra Leone waar de Nederlandse crimineel Bolle Jos zich schuilhoudt, stimuleren vrije verkiezingen zo het ontstaan van narcostaten.
Autoritaire regimes boeken meer vooruitgang
Juist de minst democratische landen bereiken in Afrika de grootste sociaal-economische vooruitgang. Het Oost-Afrikaanse Rwanda, al dertig jaar geleid door oud-militair Paul Kagame, boekt economische groeicijfers van gemiddeld 8 procent per jaar.
Ethiopië maakte onder het leiderschap van Meles Zenawi gigantische stappen voorwaarts, al gaat het onder zijn opvolger Abiy Ahmed minder goed. Beide landen zijn berucht om hun autoritaire bestuur en harde repressie, maar de gestaag groeiende welvaart doet de kritiek verstommen.
Waarom militairen vertrouwen op autoritair model
De militairen die recent in West-Afrika de macht grepen, proberen dit verlicht-autocratische model te kopiëren. ‘Verkiezingen zijn een verkwisting van tijd en geld,’ zegt Badi Dansoko (28), ingenieur bij een Malinese mijnbouwfirma. ‘We zijn beter af met een sterke autoritaire leider.’
Op een terras in Bamako toont Dansoko zich optimistisch over de toekomst. De militaire regimes zullen volgens hem de democratieën in de regio voorbijstreven. ‘We hebben eindelijk leiders met een visie. Laten we ze een kans geven. Slechter dan tijdens de democratie kan het niet worden.’