Het is een schimmige business, maar ook een belangrijke voor technische vernieuwing: pornografie. Nu de omzetten afnemen, komt de innovatiekracht onder druk. De game-industrie neemt het stokje over.
In internationale zakenhotels raakt de wifi-verbinding om een uur of elf ’s avonds verdacht vaak een tijdje overbelast. Dat kan komen door kattenfilmpjes kijkende zakenmannen – die kunnen immers een zware wissel trekken op de bandbreedte van een netwerk. Maar gezien het tijdstip en de locatie ligt een andere verklaring meer voor de hand: porno.
Op Google Trends, waar je de populariteit van zoekopdrachten kunt opvragen, blijkt dat Nederlanders de term porn anderhalf keer zo vaak intikken als news. Volgens onderzoek van technologieblog Techcrunch uit 2011 is 12 procent van alle websites ter wereld erotisch. Kortom: pornografie is een omvangrijke branche.
Het is door haar schimmige karakter lastig te meten hoeveel geld er precies in omgaat. De laatste enigszins serieuze schattingen dateren uit 2007, toen de Amerikaanse brancheorganisatie voor pornoproducenten de jaaromzet schatte op zo’n 15 miljard euro wereldwijd.
Verdiensten
Net als bij zo’n beetje elke bedrijfstak in de entertainmentindustrie, staan ook de verdiensten van pornoproducenten de laatste jaren onder druk. Gratis websites met namen als xHamster, Pornhub en YouPorn hebben eindeloze collecties waar gebruikers niets voor betalen. Wat de illegale downloadwebsite The Pirate Bay is voor muziek- en filmproducenten, zijn deze gratis streaming sites voor de porno-industrie.
De neergang van de porno-industrie heeft nadelen – en niet alleen voor eenzame mannen in zakenhotels. Porno heeft namelijk door de grote bedragen die erin omgingen, aan de basis gestaan van allerlei technologische innovaties.
The Erotic Engine
Het standaardwerk over dit verschijnsel is het boek The Erotic Engine(2010) van de Amerikaanse journalist Patchen Barss. Porno heeft de opkomst van massamedia gestimuleerd, volgens de auteur. Erotica zijn in de beginfase van een nieuw communicatiemedium vaak de drijvende kracht.
Een beroemd voorbeeld daarvan is de videoband. In de jaren tachtig van de vorige eeuw waren er drie technologieën die streden om de nieuwe standaard te worden in videocassettes. VHS (van het Japanse Matsushita), Betamax (van het Japanse Sony) en V2000 (van Philips). Toen in 1986 de strijd beslist was in het voordeel van VHS, analyseerde toenmalig Philips-baas Cor van der Klugt zijn nederlaag. ‘Als we pornotapes hadden laten maken dan was het anders gelopen,’ zei hij destijds tegen de Volkskrant. De concurrentie deed dat wel. ‘Met zulke immorele rotzooi houden wij ons niet bezig.’
Nieuwe technologieën
Immorele rotzooi of niet, ook na de videoband is porno een belangrijke rol blijven spelen in het aanjagen van nieuwe technologieën. Uitbaters van pornosites hadden een manier nodig om snel, veilig en anoniem betalingen te kunnen ontvangen voor abonnementen op hun diensten. Het bedrijf Paycom sprong daarop in en ontwikkelde een van de eerste goedwerkende online-betaalsystemen waar uiteindelijk miljarden euro’s aan webbetalingen mee afgehandeld werden.
En dan de technologie achter het streamen van video’s. Voordat deze technologie werd gebruikt door videosites als YouTube en Netflix, werd zij al volop benut op porno-websites: een handige manier om te voorkomen dat gebruikers al die video’s op hun eigen harde schijf moesten opslaan.
Het streamen van video’s is op zijn beurt weer een drijvende kracht achter de toenemende behoefte aan sneller internet. Met een beetje fantasie kun je dus porno een rol toedichten in de ontwikkeling van breedbandinternet en 4G mobiel internet. In studies van onder meer de University of Texas en het Amerikaanse onderzoeksbureau Nielsen leggen onderzoekers de link tussen porno en internetinnovatie.
Uitstekende dienstverlening
Die link is ook in Nederland goed te zien. In 2013 berekende het Amerikaanse internetbedrijf MetaCert dat van alle 720 miljoen pornowebpagina’s die het bedrijf identificeerde, ruim een kwart in Nederland wordt gehost. De publicatie van dit aantal leidde tot bezorgde Kamervragen van de SGP, waarop de minister van Veiligheid en Justitie, Ivo Opstelten (VVD), droogjes antwoordde dat Nederland nou eenmaal een ‘uitstekende digitale infrastructuur en dienstverlening’ heeft.
In sommige andere landen, ook in westerse zoals Groot-Brittannië en IJsland, worden pornosites juridisch aan banden gelegd. Daarbovenop komt de kleine rol die porno speelt op een van de belangrijkste nieuwe mediakanalen van de laatste tijd: app-winkels. Vooral Apple is uitgesproken anti-porno: seks-apps komen er niet in bij de App Store. Hierdoor is het marktaandeel van iPhones ten opzichte van Android-smartphones scherp gedaald. Desondanks heeft het de pornoindustrie geen goed gedaan om de toegang te worden ontzegd op zo’n populair platform.
Game-industrie
Nu porno steeds minder opbrengt en een kleinere rol speelt in technologische innovatie is het de vraag of er een alternatieve branche is voor het aanjagen van vernieuwing. Die is er: de game-industrie. In tegenstelling tot porno groeit deze bedrijfstak juist hard, volgens onderzoeksbureau Gartner dit jaar met dik 10 procent.
De grote hoeveelheden geld in gaming zorgen al jaren voor betekenisvolle nieuwe technologieën. Zo is een van de snelste supercomputers ter wereld gebaseerd op technologie die werd ontwikkeld voor grafische kaarten voor games van gamebedrijf Nvidia. Het bewegingsdetectiesysteem Kinect van Microsoft werd in 2010 gelanceerd. In eerste instantie was het ontworpen voor de spelcomputer Xbox. Maar inmiddels wordt de techniek, waarmee een computer subtiele handbewegingen herkent, ook al toegepast om artsen te ondersteunen bij lastige operaties.
De hele mobiele-telefoonindustrie zag er waarschijnlijk anders uit zonder games. Het succes van Apple en Google met smartphones is voor een deel te danken aan de grote hoeveelheid applicaties met spellen die er beschikbaar zijn. Er zijn veel analisten die de ondergang van BlackBerry en Nokia wijten aan het ontbreken populaire spelletjes als Candy Crush en Angry Birdsop die telefoons.
Subtiel
De innovatiekracht van games zit ‘m verder in meer subtiele vernieuwing. Zo passen veel bedrijven methodes uit spellen toe om klanten aan zich te binden, bijvoorbeeld door het sparen van digitale punten en het voltooien van levels. In deze toepassingen, gamification genoemd, gaan eveneens miljarden euro’s om.
Wat trouwens opvalt: de games met de grootste omzetten zijn vaak behoorlijk gewelddadig. In bestsellers als Grand Theft Auto (omzet: 1,5 miljard euro) kijken spelers bepaald niet op van een dode meer of minder. Dus nu seks aan het verdwijnen is als motor voor innovatie, neemt geweld het stokje gewoon over.
Dit is een aangepaste versie van een artikel dat op 12 juli in het zomernummer van Elsevier stond.
Volg Wouter van Noort op Twitter