Job Cohen was het laatste obstakel voor de rode ingenieurs Samsom, Dijsselbloem en Depla, die van de PvdA een dynamische partij wilden maken. De ondergang van de sociaal-democratische regenten laat zien hoeveel Pim Fortuyn heeft teweeggebracht.
De democratische politiek zit vol verrassingen. Niemand had in 2001 de opkomst van Pim Fortuyn of een vergelijkbaar fenomeen kunnen voorspellen. De orkaan Fortuyn vernielde alle heilige huisjes in Den Haag.
Daarmee werd andermaal de vitaliteit van de democratische rechtsorde aangetoond. Verrassingen en democratie horen bij elkaar omdat de samenlevingsvorm waarin de democratie functioneert, een open samenleving is.
Rutte versus Roemer
In 2012, bij de laatste algemene verkiezingen, dachten alle betrokkenen en experts dat de strijd tussen twee personen zou gaan: VVD-leider Mark Rutte en SP-leider Emile Roemer. Volgens de peilingen zouden de verkiezingen om deze twee partijen en personen gaan.
Rutte en Roemer kozen elkaar daarom als tegenpolen. Alle belangrijke debatten zouden gaan om deze twee politieke leiders.
Niemand dacht aan Diederik Samsom. Een voormalige milieuactivist met weinig bestuurlijke ervaring zou geen serieuze opponent of uitdager van Mark Rutte kunnen worden. Maar het resultaat van de verkiezingen is bekend.
Magnifiek boek
Roemer werd na het eerste debat afgevoerd naar de achterbank van de strijd.
Hij was allesbehalve een waardige opponent voor Mark Rutte. Diederik Samsom werd Ruttes tegenkandidaat: buitengewoon verrassend.
In Straatcoach en strateeg. De opkomst van Diederik Samsom verklaart Derk Stokmans met bijna vermoeiende precisie de opkomst van Diederik Samsom. Een magnifiek boek dat ik alle aspirant-politici aanraad.
Samsom had geen PvdA-DNA in zijn lijf, hij werd ook pas laat lid van de partij. Hij kon, gelet op zijn opvattingen, kiezen tussen de PvdA en GroenLinks. In 2001 werd Samsom benaderd door toenmalig staatssecretaris Wouter Bos.
Revolutie
Bos zocht naar jong talent voor zijn partij. In dat jaar, op zijn 29ste, koos Samsom voor de PvdA. Hij was dus een buitenstaander in de politiek. En dat is precies de revolutie die Fortuyn teweegbracht: ’s lands bestuur mag niet worden beperkt tot een gesloten kliek.
Een niet-PvdA’er kon daarom de PvdA’er met de grootste mond worden. Samsom wilde de partij veranderen. Het begon allemaal met de rode ingenieurs. Dat waren Staf Depla, Jeroen Dijsselbloem en Samsom. Deze bèta’s wilden de sociaal-democratie veranderen.
Ondergang
Na tien jaar lijkt het ze te lukken. De oude kliek wilde niet zomaar ruimte maken voor de buitenstaanders die onder invloed van maatschappelijke veranderingen de PvdA wilden omvormen tot een dynamische partij. Het laatste obstakel was Job Cohen.
Daartegen hoefden ze niet veel te doen. Het politieke licht van Cohen doofde vanzelf. Jeroen Dijsselbloem, de slimste ingenieur van de PvdA, herkende onmiddellijk de rampzalige ondergang van een regent.
Ontluisterend
Het was Jeroen Dijsselbloem die onmiddellijk de illusie en het zelfbedrog rond Job Cohen wilde ontmaskeren:
‘Dijsselbloem vond het niets, en zei meteen tegen Bos en Samsom dat het op een enorme deceptie zou uitlopen. Hij had de afgelopen jaren, van mensen bij de gemeente Amsterdam en oud-ambtenaren uit Cohens jaren als staatssecretaris, een ontluisterend beeld opgebouwd van hoe de troonpretendent werkte. Onder het bedachtzaam-bestuurlijke, zo dacht Dijsselbloem, zat geen scherp denkende visionaire politicus. De Cohen over wie Dijsselbloem had gehoord, kende zijn dossiers niet goed, was geen doordenker, had geen opvattingen en nam geen beslissingen.’
‘Kwaliteitskrant’
De deceptie waarover Dijsselbloem sprak, werd kort daarna gedeeld door de meeste PvdA’ers, met uitzondering van Cohen zelf en de linkse commentatoren in de ‘kwaliteitskranten’. Een kwaliteitskrant is een krant die linkse opvattingen verspreidt via berichten, commentaren en opinies.
Dat is ook niet onbegrijpelijk: de term ‘kwaliteitskrant’ is een linkse uitvinding om alles wat niet links is te diskwalificeren.
De kwaliteitskranten schreven – de werkelijke situatie binnen de PvdA en de objectieve criteria voor het beoordelen van een politieke leider ten spijt – dat het Nederlandse politieke klimaat geen ruimte biedt aan fatsoenlijke politici als Job Cohen.
Grote verzoener
Hieraan heb ik me vreselijk geërgerd. Alsof andere politici als Rutte, Wilders, Pechtold of Sap onfatsoenlijke mensen zijn. Indertijd schreef ik als enige columnist in NRC Handelsblad kritische stukken over de leiderschapskwaliteiten van Cohen.
Toch werd Cohen door de linkse fantasten gezien als de grote verzoener en de redder. In werkelijkheid vergrootte deze redder en verzoener de tegenstellingen slechts en werd hij een gewild doelwit voor Geert Wilders.
De realiteit en niet de wenselijkheid leert mij dat een serieus deel van de bevolking op de sociaal-democraten wil stemmen. De voorwaarde daarvoor is dat de sociaal-democraten door een capabele leider worden geleid. Dit is zeker niet onbegrijpelijk omdat een deel van Nederland afhankelijk is van de verzorgingsstaat.
Gevestigde orde
De opkomst van Samsom bewijst dat de politieke partijen open moeten staan voor talenten buiten de gevestigde orde. Als zij alleen maar zoeken naar een ras-PvdA’er of -VVD’er, zullen ze slechts leden van hun eigen kliek tegenkomen. En dan creëren ze ruimte voor fenomenen zoals Pim Fortuyn.
De opkomst van Samsom is geen bewijs voor de vitaliteit van het sociaal-democratische denken. Samsom is een onweerlegbaar bewijs van de vitaliteit van onze democratie in haar onvoorspelbaarheid en van de afhankelijkheid van een deel der bevolking aan de sociale verzorgingsstaat.