Inbreuk op privéleven hebben politici ook aan zichzelf te wijten

14 december 2014Leestijd: 4 minuten

Politici klagen wanneer hun privédomein door media wordt binnengetreden. Maar de aandacht voor privézaken komt ook bij politici zelf vandaan.

De aandacht voor het privéleven van politici en bestuurders is de afgelopen jaren fors toegenomen. Of het nu gaat om de Maastrichtse burgemeester Onno Hoes (53, VVD) die op vrijersvoeten is, voormalig KLM-directeur Camiel Eurlings (41) die zich met langbenige modellen op vakantie laat fotograferen, of PvdA-leider Diederik Samsom (43) die aankondigt te gaan scheiden – alledrie haalden ze met privéperikelen de landelijke pers. Samsom gaf zelfs nog een paginagroot interview, waarin hij vertelde hoe de omgangsregeling in elkaar steekt.

Twaalf jaar geleden

Hoe was het twaalf jaar geleden, toen privélevens van politici grotendeels buiten beschouwing bleven? Wijlen LPF-leider Pim Fortuyn (1948-2002) kon in debatten grappen maken over zijn buitengewone belangstelling voor Marokkaanse jongens, maar geen paparazzo die hem met de camera volgde. Van een andere lijsttrekker ging het gerucht dat hij privé een voorliefde had voor sm, maar geen enkel landelijk medium nam het bericht uit een roddelblad over, al publiceerde NRC Handelsblad wel een cartoon.

Dubbele moraal

Pikante privélevens werden pas nieuwswaardig als ze leidden tot ophef wegens vermeende dubbele moraal. Denk aan de toenmalige Amsterdamse wethouder Rob Oudkerk (PvdA), die in 2004 moest aftreden wegens zijn bezoeken aan prostituees in een tippelzone terwijl hij wist dat daar illegalen, minderjarigen, drugsverslaafden en slachtoffers van mensenhandel werkten.

En het kon gevolgen hebben als politici niet leefden zoals ze predikten, wat vooral CDA’ers overkwam die zich als gezinsmensen profileerden. Zoals toenmalig staatssecretaris van Defensie Jack de Vries (CDA), die in 2010 opstapte nadat zijn buitenechtelijke affaire uitlekte. Burgemeester Bert Smallenbroek (CDA) van Smallingerland trad in 1988 af nadat hij slaags raakte met een groep jongeren toen hij op zoek was naar een bordeel.

Ook eigen schuld

Dat het privéleven van politici en bestuurders tegenwoordig meer in de schijnwerpers staat, hebben zij deels aan zichzelf te wijten. Allereerst zijn politici en bestuurders het afgelopen decennium opener geworden. Toenmalig PvdA-leider Wouter Bos liet zich in 2004 door een roddelblad met een (lege) kinderwagen fotograferen om te demonstreren dat hij een gezinsman is. Met een paparazzifoto haal je een publiek dat je met verkiezingsspotjes niet bereikt. Eenmaal op het pluche klaagde Bos in 2007 een roddelblad aan dat een foto van zijn gezin plaatste, omdat het een inbreuk op zijn privéleven zou zijn.

Daarnaast komen politici vaker opdraven in talkshows en is het in deze tijd van sociale media gebruikelijk om open te zijn over je privéleven. Al gaat het soms ver. Toenmalig VVD-Kamerlid Jeanine Hennis-Plasschaert twitterde in 2010 dat ze niet te spreken was over de brief met plastic embryo die ze van een hulpbisschop had gekregen die zo zijn anti-abortusstandpunt wilde bepleiten. Hennis vond het pijnlijk omdat ze miskramen had gehad. PVV-Kamerlid Fleur Agema (38) schreef onlangs een column over hoe ze verliefd was geworden op partijgenoot Léon de Jong. Uitzonderingen zijn er ook. Zo is minister-president Mark Rutte (47) heel terughoudend over zijn privéleven.

Privé verkoopt

Maar of ze het nu leuk vinden of niet, nieuws over privélevens verkoopt. Het door HP/De Tijd en Weekend eenmalig gemaakte politieke roddelblad Binnenhof (2010), verscheen in een oplage van 50.000 exemplaren en was in mum van tijd uitverkocht.

Ook topbestuurders uit het bedrijfsleven worden nauwlettend gevolgd, en niet alleen wanneer het gaat om hun salaris en bonus. Zo trad voormalig KPMG-topman Jurgen van Breukelen dit jaar terug. Hij lag mede onder vuur wegens een mislukte privébelegging in de gemeente Blaricum. Na het ontslag van KLM-topman Camiel Eurlings eerder dit jaar, verschenen er berichten hoe hij als directeur vooral bezig was met het afstruinen van feestjes.

Cynisme

Is het wenselijk dat het privéleven van politici en bestuurders steeds meer in de belangstelling staat? Hoogleraar politieke communicatie Claes de Vreese (40) van de Universiteit van Amsterdam vindt van niet. Hij publiceerde vorig jaar met Nael Jebril (Universiteit van Oxford) en Erik Albæk (Universiteit van Zuid-Denemarken) Infotainment, cynicism and democracy. The effects of privatization vs personalization in the news. Daarin concludeerden de drie onderzoekers dat berichtgeving over het privéleven leidt tot cynisme over het functioneren van politici.

Handig van politici is het sowieso niet. De Vreese: ‘Het is aan te moedigen dat politiek nieuws niet alleen gaat over beleidsvoorstellen en cijfers. Een vertaling naar het persoonlijke verhaal leidt doorgaans tot een toename van kennis. Maar verhalen over privélevens – zonder dat het over de ideologie of partij van de politicus gaat – komt het vertrouwen in de politiek niet ten goede. Openheid van politici over hun privéleven kan op korte termijn succesvol zijn omdat ze er aandacht mee genereren. Maar op lange termijn is het een riskante strategie.’