De overeenkomst die het Nederlandse Openbaar Ministerie (OM) met onder meer Oekraïne sloot over het internationale opsporingsteam dat de ramp met vlucht MH17 onderzoekt, is en blijft geheim. Ook alle documenten die ten grondslag liggen aan de overeenkomst, wil het ministerie van Veiligheid en Justitie niet prijs geven.
Wat staat er in de geheime overeenkomst die vertegenwoordigers van onder meer Nederland, Australië, België en Oekraïne eind juli op het hoofdkantoor van de coördinerende opsporingsorganisatie Eurojust in Den Haag ondertekenden? En waarom trad Maleisië, het land van de verantwoordelijke luchtvaartmaatschappij, niet tot dit zogeheten Joint Investigation Team (JIT) toe?
Wob-verzoek
Meerdere verzoeken van de Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA) en Sjoerd Sjoerdsma (D66) om de overeenkomst openbaar te maken, werden afgewezen.
Elsevier vroeg op basis van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) om openbaarmaking van de de JIT-overeenkomst en zestien gerelateerde documenten bij het ministerie van Veiligheid en Justitie. Dit verzoek is door het ministerie afgewezen.
Het belang van openbaarmaking van de zeventien opgevraagde documenten zou niet opwegen tegen het belang van betrekkingen van Nederland met andere staten en internationale organisaties.
Uniek onderzoek
‘Ik ben van oordeel dat dit belang (internationale betrekkingen) zwaarder moet wegen dan het belang van openbaarheid aangezien het een uniek onderzoek betreft naar een zeer ingrijpende gebeurtenis,’ schrijft het ministerie’. ‘Indien toch tot openbaarmaking van de documenten zou worden overgegaan, is te voorzien dat de contacten tussen de betrokken staten en internationale organisaties stroever zouden gaan lopen en dat men minder snel geneigd zou zijn om informatie te delen’.
Ook worden in de documenten ‘opsporingstechnieken- en tactieken’ beschreven die het OM geheim wil houden omdat openbaarmaking van deze gegevens het onderzoek zou kunnen bemoeilijken of frustreren. Daarnaast worden in de documenten namen van ambtenaren genoemd van wie de persoonlijke levenssfeer moet worden geëerbiedigd. Openbaarmaking zou een inbreuk op deze persoonlijke levenssfeer betekenen.
Maleisië
De ‘geheime overeenkomst’ blijft derhalve geheim. Het blijft op die manier onduidelijk of er clausules in het document zijn opgenomen waarmee deelnemende landen het recht behouden om onderzoeksresultaten geheim te houden.
‘We mogen kennelijk niet weten aan welke manier van rechtsgang Nederland zich heeft gecompromitteerd’ zegt Kamerlid Omtzigt in een reactie tegen elsevier.nl. Het Kamerlid verbaast zich erover dat überhaupt het bestaan van deze overeenkomst in het begin geheim werd gehouden.
Maleisië
Ook blijft de geschiedenis rond Maleisië in nevel gehuld. Het land, dat als enige rechtstreeks onderhandelde met de separatisten, maakt geen deel uit van het internationale opsporingsteam.
De Maleisische ambassadeur in Nederland zei in een uitzending van Nieuwsuur ontstemd te zijn over het feit dat zijn land niet mag deelnemen aan het JIT. Premier Mark Rutte (VVD) vloog op 5 november naar Maleisie om over de zaak te praten, maar het land zegt hoe dan ook nog altijd geen uitnodiging te hebben ontvangen.