Moet de prijs van een pakje sigaretten nog verder stijgen?

08 september 2014Leestijd: 3 minuten

Stichting Rookpreventie Jeugd sleept het Rijk voor de rechter om onder meer een verdere accijnsverhoging op tabak gedaan te krijgen. Maar wat rechtvaardigt een eventuele accijnsverhoging eigenlijk?

Stichting Rookpreventie Jeugd, opgericht door de longartsen Wanda de Kanter en Pauline Dekker, daagt het Rijk voor de rechter om een einde te maken aan de structurele, veel te grote invloed van de tabakslobby op het anti-rookbeleid van de overheid.

Rookpreventie Jeugd eist dat de Staat zich strikt houdt aan een door Nederland zelf ondertekend en daarmee juridisch bindend anti-rookverdrag (het WHO FCTC). Een van de belangrijkste artikelen daarin bepaalt dat elke vorm van invloed van de tabaksindustrie op het tabaksontmoedigingsbeleid van de overheid vermeden moet worden.

In de dagvaarding toont de stichting met tientallen voorbeelden aan dat de overheid deze bepaling stelselmatig overtreedt, en bij beleidsontwikkeling de tabaksindustrie zelfs uitnodigt om zijn standpunten in te brengen.

Accijnsverhoging tabak

‘Op grond van een groot aantal nationale en internationale wetten en verdragen heeft de Staat de plicht de gezondheid van zijn burgers te beschermen tegen een ernstige ziekteverwekker als tabak,’ zegt Stichting Rookpreventie Jeugd. Verder meent de stichting dat de Staat dient te voorkomen dat minderjarigen beginnen met roken.

Ook zou de Staat verzuimen maatregelen te nemen die dat doel zeer effectief kunnen bewerkstelligen. ‘Een forse verhoging van de accijns op tabak en een sterke vermindering van het huidige aantal van meer dan 60.000 verkooppunten,’ zouden twee van deze maatregelen zijn.

Accijnsverhoging

Dit wekt de vraag: is de accijns op tabak dan niet genoeg gestegen de afgelopen jaren? En, daaraan gerelateerd maar anders, waar stopt deze stijging? In de periode van april 2013 tot april 2014 alleen al, is de prijs van sigaretten met ruim 10 procent gestegen. Het jaar daarvoor – in 2012 – waren de sigarettenprijzen met 15 procent toegenomen.

En deze twee stijgingen zijn geen uitzondering. Ze maken deel uit van een trendmatige prijsstijging van sigaretten die al ruim tien jaar duurt. Sigaretten waren in 2013 ruim twee keer zo duur als tien jaar eerder. En bijna driekwart van de prijs van een pakje sigaretten bestaat tegenwoordig uit belastingen. De voornaamste oorzaak van deze prijsstijgingen is een stijging in de accijns; deze is meer dan verdubbeld in de periode van 2008 tot 2014.

Gaat Nederland mogelijk de kant op van Ierland, waar gemiddeld 9,60 euro neergelegd wordt voor een pakje sigaretten (20 stuks)? Op grond van de accijnsverhogingen in het recente verleden lijkt dit waarschijnlijker dan dat er een daling van de prijs zal komen. Een land als Slovenië, waarin maar 2,60 euro voor een pakje betaald wordt, blijft dan ook ver weg.

De accijns-stijgingen raken ook een ander – fundamenteler – punt. Het verhogen van de accijns op sigaretten heeft veelal twee doelen: het verdienen van belastinggeld en het ontmoedigen van rokers. Het werven van belastinggeld om de kosten van roken te dekken lijkt redelijk. Het lijkt immers niet eerlijk om iemand op te laten draaien voor de kosten die door een ander zijn gemaakt. Maar in hoeverre heeft de Nederlandse staat eigenlijk iets te zeggen over het al dan niet roken van zijn burgers? Met andere woorden: wat maakt dat de staat zich mag bemoeien met het ontmoedigen van het rookgedrag van zijn burgers?