Het publieke debat is kapotgepolariseerd – niet alleen op rechts, ook op links. Wie zich niet voluit achter een kamp schaart, wordt afgeserveerd als verrader, schrijft Mark Thiessen.
Zo nu en dan ontvangt dit blad post van lezers die teleurgesteld zijn in mijn columns. Soms verwoorden ze het anders: dan klinkt het dat ik links ben.
Ik stemde vrijwel altijd VVD, een keer of twee D66 en lang geleden op de LPF. Wee het land waarin ik als ‘links’ word gezien, denk ik dan.
Deze gedachte onderstreept een gevoel dat ik al langer heb. Ik ben de afgelopen tien tot vijftien jaar niet wezenlijk anders gaan denken. Misschien dat ik op een aantal beleidsonderwerpen andere keuzes maak, omdat de tijden nu eenmaal zijn veranderd. Misschien dat mijn prioriteiten zijn veranderd. Maar mijn principes en brede overtuigingen zijn nog dezelfde. Toch zien velen mij als ‘links’ en serveren ze mij daarom bij voorbaat af.
Want waarom zou je de ideeën serieus nemen van iemand van wie je denkt dat die niet in jouw kamp zit?
De flanken dulden geen midden
Illustratief voor de verschuivingen in onze politieke perceptie is een filmpje van Geert Wilders dat rondging op sociale media.
Het liet een jonge Wilders zien – met prachtige blonde kuif – een jaar of twintig geleden, en hij had het over ‘verwerpelijke opmerkingen van Pim Fortuyn’ die ‘alle moslims op één hoop gooit’. Iemand die dat in 2025 zegt, wordt door de rechterflank weggezet als linkse wegkijker.
Het gehele politieke debat is opgeschoven naar de flanken. En het probleem van de flanken is dat je het nooit goed kunt doen bij ze, als je er niet zelf deel van uitmaakt. Dat maakt ideeënvorming, debat en consensus onmogelijk.
Voor alle duidelijkheid: ik bedoel niet alleen de rechterflank. Ook aan de linkerkant hebben ze hier last van. Dat zag ik duidelijk toen we vorige week Voor Ons Nederland lanceerden.
Ik deed dit met een paar oud-collega’s van de VVD, onder wie Klaas Dijkhoff. Maar ook ex-politici van andere partijen sloten zich aan: Marietje Schaake (D66), Lodewijk Asscher (PvdA), Gert-Jan Segers (ChristenUnie). Van centrum-links tot centrum-rechts. Met dezelfde missie: onze democratie versterken en beschermen tegen antidemocratische krachten. Nieuwe verhalen en ideeën bedenken die Nederlanders weer vertrouwen geven.
Radicalen willen geen debat, ze willen een echo
Je zou zeggen dat dit op steun kan rekenen van mensen die al jaren vanaf de linkerflank strijden tegen radicaal-rechtse populisten. Voor velen is dat ook zo. Maar voor sommigen – vaak de meest luidruchtigen – gaat het niet om wat je doel is, wat je intentie is en wat je ideeën zijn.
Ze kijken naar wie je bent en oordelen op basis dáárvan over wat je vindt. Het is een van de grootste kenmerken van polarisatie: als je niet in mijn kamp zit, dan ben ik het niet met je eens. Zelfs niet als ik het eigenlijk wel ben.
Mensen op de flanken willen geen debat, ze willen een echo. Hun probleem is simpel: zij wensen een kopie van zichzelf. Enkel daarvan nemen ze de waarheid aan.
Heb je ooit iets gedaan waarmee ze het niet eens waren? Dan ben je af. Heb je niet op precies de juiste manier en vaak genoeg afstand genomen van iets wat zij slecht vinden?
Dan nemen ze je niet serieus. De echo die deze mensen willen, doet alle andere geluiden verstommen.
Zo kunnen mensen die zich met goede intenties inzetten voor belangrijke zaken, die zaken zelf tegenwerken door hulp uit een andere hoek principieel te weigeren.
Tijd dat stille milde meerderheid zich weer laat horen
En dan wat echt telt, maar wat we vaak niet zien. Naast de tientallen heel zichtbare zure reacties – vanuit de linker- en de rechterflank – waren er duizenden mensen die in stilte onze berichten deelden, honderden die mailden, zo’n tienduizend die op de eerste dag supporter of donateur werden.
Het AD vroeg lezers: ‘Zat jij te wachten op dit initiatief?’ ‘Ja,’ antwoordde 71 procent.
Dat is de stille milde meerderheid, die je pas ziet als je goed oplet. Als je een peiling houdt in een dagblad. Als je voorbij de zure chaos van sociale media kijkt. Als je op zoek gaat naar redelijkheid in ons land. En ik vermoed dat veel van deze mensen lezers zijn van dit blad.
Dit zijn mensen die geen boze mailtjes sturen omdat iets ‘links’ is, maar de tijd nemen om te bedenken of ze het ergens inhoudelijk mee eens of oneens zijn. Het wordt tijd dat degenen uit die milde meerderheid hun plek in het debat weer opeisen. Want laten we het aan de flanken, dan komt Nederland geen stap vooruit. Dan worden we bozer en bozer. Dan worden we stap voor stap Amerika.