Door het faillissement van het farmaceutische bedrijf Innogenerics moet Nederland het zonder de essentiële productie van generieke medicijnen doen. Hiervoor moet Nederland dan elders aankloppen. Een slechte zaak, zegt Philip van Tijn.
Over enkele dagen sluit op het Bio Science Park in Leiden (voor biotechnologie wat Brainport Eindhoven voor IT is) het farmaceutische bedrijf Innogenerics. Deze naam bestaat pas een paar jaar, maar onder andere benamingen heeft het bedrijf een lange geschiedenis en oude wortels. In zijn nieuwere gedaante is het een fabriek voor zogeheten generieke medicijnen. Dat zijn geneesmiddelen waarop geen patent meer rust. Zo’n patent maakt een onevenredig deel van de prijs uit. Dus als dit verlopen is, kunnen u en ik het medicijn maken voor een fractie van die prijs, die dan overwegend bestaat uit grondstoffen en arbeidsloon. En ik verklap geen geheim als ik zeg dat de factor arbeid in Nederland hoger beloond wordt dan in, pakweg, India of China. En inderdaad, India en China staan absoluut aan de top waar het gaat om de productie van generieke medicijnen.
Philip van Tijn is bestuurder, toezichthouder en adviseur. Hij schrijft wekelijks een blog over de actualiteit.
Onder de naam Aurobindo was Innogenerics tot 2020 een dochter van het gelijknamige Indiase bedrijf, dat de productie wilde overhevelen van Leiden naar India. Door ingrijpen van Lucas-Jan Wiarda, de huidige grootaandeelhouder en directeur en met steun, ook financiële, van de regering, met name van minister Tamara van Ark (VVD en econoom), is dit voorkomen. Ook al omdat Innogenerics de enige grote fabrikant van generieke medicijnen in Nederland is/was.Toen in de loop van 2022 de situatie opnieuw kritiek werd, weigerde haar opvolger Ernst Kuipers (D66, medicus en corona-BN’er) dit voorbeeld te volgen. In december j.l. werd het faillissement uitgesproken. Marktwerking, tja, niets aan te doen.
Vier zorgverzekaars maken de dienst uit voor 18 miljoen Nederlanders
Maar er is méér aan de hand dan marktwerking, dat sowieso in de afgelopen jaren veel van de glans heeft verloren. Innogenerics produceert vooral voor de Nederlandse markt en daar is het niet marktwerking die de regels bepaalt, maar de zorgverzekeraars. Dat lijken er heel veel, maar de Grote Vier: Achmea/Zilveren Kruis, CZ, Menzis en VGZ maken met een marktaandeel van 85 procent samen de dienst uit. Al die namen die u verder ziet en hoort, zijn onderhorigen van deze vier, of maken deel uit van de resterende 15 procent.
Die Grote Vier bepalen al die regels waaronder huisartsen, apothekers, specialisten, verpleegkundigen en alle anderen in de medische sector zuchten en steunen. Gek worden ze er van, van al die uren waarin ze op gezag van de zorgverzekeraar de meest onzinnige dingen administratief moeten bijhouden, terwijl ze gewoon dokter, verpleegster of apotheker willen zijn. In de top van die verzekeraars zitten maar weinigen die voor dokter hebben doorgeleerd; de meesten zouden ook in de directie van een snoepfabriek kunnen zitten. Jarenlang was hun lastpak en stoorzender (het Engelse pain in the ass is beter) Chris Oomen, directeur en eigenaar van de kleinere zorgverzekeraar DSW. In een interview in EW in 2021 vertelde hij er smakelijk over (‘Ik heb een diepgewortelde hekel aan bureaucratie’). Maar helaas voor de goede zaak is hij inmiddels, de 70 gepasseerd, met pensioen gegaan. Hij is overigens farmaceut, dus niks snoepfabriek.
Dit oligopolie van de Grote Vier bepaalt alles, dus ook welke producenten de apotheken mogen bevoorraden. Daarbij is alleen de prijs en niets anders bepalend, al noemen zij dit zelf ‘een optimale combinatie van toegankelijkheid, kwaliteit, betaalbaarheid, leveringsbetrouwbaarheid en duurzaamheid’. Fijn voor ons, de zorgverzekerden, tenzij het de spuigaten uit loopt. Directeur Wiarda van Innogenerics zei in een interview dat ze bij een ander inkochten, als deze 0,00001 procent goedkoper was – en hij bezwoer daarbij niet te overdrijven. Hij zei ook dat zijn bedrijf maar op 25 procent van de capaciteit draaide en dat 50 procent al voldoende zou zijn.
Het uitbuiten van macht door een toevallig gezelschap, dat deze macht niet aan eigen verdiensten te danken heeft, is ergerlijk, maar het faillissement van Innogenerics maakt duidelijk dat het daar niet bij blijft. BN’er en minister Kuipers zou zich moeten afvragen of sluiting van een fabriek opweegt tegen die 0,00001 procent en als het dan ook nog een producent van zo iets vitaals als medicijnen betreft.
De oorlog in Oekraïne heeft ons kennelijk niks geleerd
Ik doe even een greep in het productiepakket van Innogenerics. Medicijnen tegen hart- en vaatziekten, epilepsie, diabetes en ook pijnstillers, bloedverdunners en antibiotica. En dus nog veel meer. Er is van dit alles nog voldoende voorraad, zei de minister, al achtte hij het niet uitgesloten dat er wel eens een probleem kon ontstaan.
Ja, en dan zitten we in de piepzak. Want dan zijn de gezondheid en de genezing van duizenden of misschien wel miljoenen Nederlanders afhankelijk van de producenten in India en China. En als er dan net een gespannen situatie – of zelfs oorlog – is rond Taiwan, dan krijgen we niks uit China, ook al maakt Ernst Kuipers daar op zijn knieën een boetetocht naartoe. En Sywert inschakelen zit er niet meer in.
De oorlog in Oekraïne heeft ons veel geleerd. Met als vermoedelijk voornaamste les dat we niet (te) afhankelijk moeten zijn of worden van het buitenland en al helemaal niet van onvoorspelbare, ook vaak ondemocratische landen. En zeker niet waar het vitale zaken betreft. Olie en gas zijn van die vitale zaken, maar medicijnen tegen diabetes of epilepsie zijn nog wel vitaler en China is zeker niet voorspelbaarder en democratischer dan Rusland.
Kortom, we zitten ons weer in een hoek te schilderen. Ik zie het alweer voor me. Die parlementaire enquête in 2026 over de vraag hoe Nederland zonder essentiële medicijnen kwam te zitten, met ernstige gevolgen – terwijl we beter hadden kunnen weten. Ook de conclusie weet ik al: niemand is schuldig, het was een samenloop van omstandigheden.