In een onlangs verschenen document geeft China een verklaring voor het agressieve optreden tegenover Taiwan. Maar de zogenaamd historische en juridische rechtvaardiging van de Volksrepubliek berust op halve waarheden en een verdraaiing van de feiten, schrijft Gerrit van der Wees in een ingezonden opinie.
De afgelopen weken is Taiwan weer aardig in het nieuws geweest. Het begon met de vraag of Nancy Pelosi, voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, Taiwan wel zou moeten bezoeken, of niet. Ze zette door, ontmoette de Taiwanese president Tsai Ing-wen en andere functionarissen, en ze sprak steun uit voor de democratie in Taiwan.
Gerrit van der Wees (1945) is een voormalige Nederlandse diplomaat. Hij doceert geschiedenis van Taiwan aan George Mason University en Amerikaanse betrekkingen met Oost-Azië aan George Washington University.
Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van EW.
China stelde Pelosi’s bezoek niet op prijs en begon de dag na haar vertrek met grootscheepse militaire oefeningen dicht bij de kust van Taiwan, waarbij vanaf het vasteland ook raketten werden afgeschoten, die vervolgens in vooraf bepaalde doelgebieden in zee belandden.
China’s argumenten snijden weinig hout
Volgens de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken waren de Chinese militaire acties een vér overdreven en provocatieve reactie op het bezoek aan Taiwan van Pelosi. Hij bestempelde het als een onterecht excuus om te proberen Taiwan verder in het nauw te drijven.
Formeel werden de militaire oefeningen op 10 augustus beëindigd, maar China dreigde in de toekomst toch weer vergelijkbare exercities te zullen uitvoeren. Ook op 10 augustus publiceerde het Taiwan Affairs Office van de Volksrepubliek een ‘Witboek’ getiteld The Taiwan Question and China’s Reunification in the New Era.
In het ‘Witboek’ tracht China een historische en juridische rechtvaardiging te geven voor het agressieve optreden vis-à-vis Taiwan, nu en in de toekomst. Maar, de argumenten in het ‘Witboek’ snijden weinig hout, berusten op halve waarheden en een verdraaiing van de feiten. Hieronder enkele voorbeelden.
Expedities waren in werkelijkheid een felle strijd
Als bewijs dat Taiwan ‘sinds de oudheid tot China behoorde’, beschrijft het hoe de Sui-dynastie drie expedities in oostelijke richting stuurde. Of dit inderdaad Taiwan betrof of niet, is niet eens duidelijk, aangezien ze het hebben over ‘Liu Qiu’, dat ook naar – het tegenwoordig Japanse eiland – Okinawa zou kunnen verwijzen.
In elk geval, deze expedities hadden plaats in de periode 605-607 na Christus. De eerste betrof een vriendschappelijke ontmoeting met de autochtone bewoners, maar de daaropvolgende expedities eindigden in een felle strijd, waarbij een aantal Chinese soldaten letterlijk het hoofd verloor. Niet echt een bewijs dat ‘het’ bij China hoorde.
Belangrijke verklaringen over het hoofd gezien
Toen de Nederlandse Vereenigde Oostindische Compagnie in 1624 arriveerde op Formosa, het huidige Taiwan, troffen de Nederlanders geen enkel spoor van enig Chinees gezag aan, alleen de oorspronkelijke bewoners, inboorlingen van het Maleis-Polynesische ras.
In 1622-1623 had de Ming Tianqi-keizer (天啓帝) zelfs een boodschap aan de Nederlanders gestuurd om ‘buiten ons grondgebied’ te blijven, dus gingen de Nederlanders naar Formosa, waar ze rondom Fort Zeelandia een levendige handelspost opbouwden die daar tot 1662 bleef staan. Dus in die periode was het ook niet echt ‘deel van China’.
En in 1683 was de nieuwe Manchu-keizer helemaal niet geïnteresseerd in het eiland, zijn belangrijkste doel was om de laatste overblijfselen van de Ming-dynastie te verslaan. De Kangxi-keizer (康 熙 帝) verklaarde zelfs dat ‘Taiwan buiten ons rijk ligt en van zeer weinig belang is’. Hij bood de Nederlanders aan om het terug te kopen. Het ‘Witboek’ ziet ook deze belangrijke verklaring van een Chinese keizer over het hoofd.
Een ander belangrijk moment in de geschiedenis van Taiwan dat niet eens in het ‘Witboek’ wordt genoemd, is het feit dat nadat de Qing/Manchu in 1895 de soevereiniteit over Taiwan voor altijd aan Japan had afgestaan bij het Verdrag van Shimonoseki, lokale functionarissen en Taiwanese leiders de Republiek Formosa uitriepen, een van de eerste onafhankelijke republieken in Azië. Helaas werd de nieuwe republiek door het machtige Japan onder de voet gelopen en werd het vijftig jaar lang een Japanse kolonie. Weer niet echt ‘deel van China’.
Gezamenlijke verklaringen zijn geen juridische documenten
Het ‘Witboek’ slaat ook de plank mis als het verwijst naar de Verklaring van Caïro (1943) en de Verklaring van Potsdam (1945) als ‘internationale juridische documenten’. Dat waren ze gewoon niet: het waren alleen maar gezamenlijke verklaringen aan het eind van vergaderingen op hoog niveau.
Lees meer over de implicaties van een Chinese annexatie: China valt aan in flits of slow motion
Maar het ‘Witboek’ bestempelt vervolgens wel het Vredesverdrag van San Francisco uit 1951 als ‘illegaal en ongeldig’, terwijl dat vredesverdrag juist het enige internationale verdrag in de twintigste eeuw is dat de status van Taiwan betreft. Volgens de bepalingen van dat verdrag deed Japan afstand van de soevereiniteit over het eiland, maar er werd niet besloten aan wie die wel toeviel. Veel landen benadrukten dat dat besloten diende te worden door en in overleg met de bewoners van het eiland.
China schendt zelf de beginselen van staatssoevereiniteit
Ten slotte benadrukt het ‘Witboek’ dat ‘de belangrijke principes van het respecteren van de staatssoevereiniteit en territoriale integriteit zoals vastgelegd in het Handvest van de Verenigde Naties de hoekstenen zijn van het moderne internationale recht en de basisnormen van internationale betrekkingen.’
Echter, de Volksrepubliek zelf schendt deze beginselen, aangezien Taiwan volgens het internationaal recht (het Verdrag van Montevideo van 1933) wel degelijk een land dan wel een staat is, met het recht de eigen soevereiniteit en territoriale integriteit te verdedigen.
Het is dus belangrijk om Peking eraan te herinneren dat in artikel 1.2 van het Handvest van de Verenigde Naties staat dat de doelstelling van de VN is om ‘vriendschappelijke betrekkingen tussen naties te ontwikkelen op basis van respect voor het beginsel van gelijke rechten en zelfbeschikking van volkeren’. Vrede en veiligheid in de regio kunnen alleen worden bereikt als China Taiwan als een vriendschappelijke buur accepteert en respecteert.