Wat Nederlanders bindt: een afkeer van persvrijheid

Sinds het door de Europese Unie afgekondigde verbod op de Russische tv-zenders Sputnik en RT is persbreidel weer aan de orde van de dag. In Nederland klinken nauwelijks protesten – en dat past in een lange traditie, constateert Roelof Bouwman.

Hoe komt het toch dat zoveel mensen geloof hechten aan autoritaire ideeën en ideologieën? De gelauwerde essayist Karel van het Reve (1921-1999) formuleerde in 1969 een helder antwoord op die vraag: dat komt omdat in de mens ‘een afkeer van vrijheid’ leeft.

Het gevoel dat hij mag denken en zeggen wat hij wil,  is menig burger ondraaglijk, meende Van het Reve. ‘Hij wil graag voorgeschreven krijgen wat hij denken moet en het zit hem niet lekker dat andere mensen iets anders denken dan hij en dat ongestoord kunnen doen – en dat er geen instantie is die zich daar zorgen over maakt en regelend optreedt.’

Eigenlijk wonder dat Westerse wereld persvrijheid kent

Dat de westerse wereld zoiets als persvrijheid kent, mag eigenlijk een wonder heten, zo vervolgde Van het Reve. ‘De meeste mensen zouden bij een opinieonderzoek geloof ik desgevraagd antwoorden dat persvrijheid iets moois is, mits er geen misbruik van wordt gemaakt – een uitspraak waar alle beknotters van de persvrijheid, van Napoleon tot en met Fidel Castro, het van harte mee eens zijn.’

Ook in het zogenaamd ‘tolerante’ Nederland heeft de persvrijheid het regelmatig zwaar te verduren gehad. Naar voorbeelden is het niet lang zoeken.

Zo werden in 1956 de burelen van het communistische dagblad De Waarheid aan de Amsterdamse Keizersgracht bestormd en twee dagen lang belegerd. De stenengooiende menigte was het niet eens met de berichtgeving van de krant over de onderdrukking van de Hongaarse opstand door de Sovjet-Unie.